Lopen met restafval leidt tot minder afval, maar vaak smeriger plastic
Om ervoor te zorgen dat er minder restafval wordt ingezameld, halen steeds minder gemeenten restafval op bij de inwoners thuis, maar laten ze hen het restafval naar een verzamelpunt brengen.
Zeker zestig gemeenten hebben dit 'omgekeerde inzamelen' de afgelopen jaren geheel of gedeeltelijk ingevoerd, en nog eens zeker veertien gemeenten voeren het komend jaar in, blijkt uit een inventarisatie van de NOS.
Het idee is simpel: geef mensen een container aan huis waar ze hun PMD-afval (plastic verpakkingen, metalen blikjes en drinkpakken) in kunnen doen en laat ze hun restafval zelf wegbrengen naar een ondergrondse container in de buurt. In sommige gemeenten moeten ze daar ook voor betalen. Burgers worden hierdoor gestimuleerd om minder bij het restafval te gooien en zoveel mogelijk plastic verpakkingen te scheiden. "Meer grondstoffen, minder afval" is het motto.
Veel gemeenten zijn enthousiast. Het resultaat is verbluffend, merkte wethouder Mart van der Poel van de gemeente Heusden. "We zijn blij verrast. In 2016 hadden we nog gemiddeld 154 kilogram restafval per huishouden, dit jaar komen we waarschijnlijk uit op 55 kilo."
Daarmee voldoet de gemeente Heusden ruimschoots aan de landelijke doelstelling om de hoeveelheid restafval de komende jaren terug te dringen naar 100 kilogram per huishouden. Tegelijkertijd zamelt de gemeente steeds meer recyclebaar plastic in.
Volgens afvalexperts brengt 'omgekeerd inzamelen' ook een groot risico met zich mee. In het plastic dat op deze manier wordt ingezameld wordt meer vervuiling aangetroffen dan normaal het geval is, concludeert directeur Yvonne Leenaars van Eureco Onderzoek. Het bedrijf is gespecialiseerd in het analyseren van afvalstromen. Mensen die moeten lopen met hun restafval, lijken eerder geneigd om hun restafval bij het plastic te doen in hun eigen container.
"De gemeenten met omgekeerd inzamelen die wij hebben onderzocht zamelen meer plastic in, maar vaak van mindere kwaliteit", stelt Leenaars. Gemiddeld bestond 36 procent van het ingezamelde plastic uit ander afval. Bij andere gemeenten in de steekproef was dat ongeveer 20 procent.
Doorzichtige zak
Uit onderzoek van Rijkswaterstaat blijkt een soortgelijke trend. Dat de vervuiling iets groter is ligt volgens Rijkswaterstaat vooral aan het gebruik van een container voor het PMD-afval. In de meeste gemeenten waar aan omgekeerd inzamelen wordt gedaan is de grijze container na de invoering gebleven, maar mag daar nu alleen nog maar PMD-afval in. Gemeenten waar ze een doorzichtige zak gebruikten voor plastic verpakkingen, scoren volgens Rijkswaterstaat een stuk beter.
Afvalrecyclebedrijven hameren er al lang op dat niet de hoeveelheid restafval voorop zou moeten staan, maar de kwaliteit van het ingezamelde plastic. Het kost nu veel geld en energie om het plastic recyclebaar te maken. Afvalonderzoeker Ulphard Thoden van Velzen van de Wageningen Universiteit is het daar mee eens: "Het is goed nieuws dat we steeds minder restafval en meer plastic verpakkingen inzamelen. Maar voor een duurzaam en rendabel systeem moet de kwaliteit bij het inzamelen omhoog."
Ook het CPB concludeerde vorig jaar dat de milieuwinst beperkt is zolang het plastic dat gemeenten inzamelen niet beter van kwaliteit wordt.
Wat mag er nou wel en wat niet in de PMD-bak? Thoden van Velzen legt het uit:
Volgens Thoden van Velzen moeten gemeenten die aan omgekeerd inzamelen doen hun burgers daarom gaan controleren. "Ze moeten zakken en bakken met plastic openen, en hun inwoners aanspreken op hun foute gedrag. Dat kost veel geld en moeite, maar heeft uiteindelijk succes."
Gemeenten die nadenken over het invoeren van een nieuw afvalinzamelsysteem adviseert hij om het niet te ingewikkeld te maken: "Een extra bak voor PMD is in landelijke gemeenten voldoende. Daarmee gaat de hoeveelheid ingezameld PMD al fors omhoog. Hoe meer je mensen prikkelt om zo min mogelijk restafval in te zamelen, hoe groter het risico dat je troep bij het plastic krijgt."
In Heusden maakt de wethouder zich weinig zorgen over burgers die het niet zo nauw nemen met het afval scheiden. "Dat soort mensen heb je altijd, in elk systeem. Maar ik ga er altijd vanuit dat het overgrote meerderheid van de mensen brave burgers zijn."