Het zou zomaar over de hobby's van Jos B. kunnen gaan bij zijn verhoor

Jos B. is in Nederland en waarschijnlijk is hij vanavond direct ondervraagd. Hoe zal het verhoor van de verdachte in de zaak-Nicky Verstappen eruitzien? Twee criminologen die we spraken hopen niet dat zo snel mogelijk een bekentenis krijgen het uitgangspunt is voor de ondervragers. Alleen een 'ja, ik heb het gedaan' is niet voldoende. Het bewijst niets.

De insteek van het gesprek moet dus zijn dat de hele waarheid boven tafel komt, stellen de twee criminologen. En het liefst stapje voor stapje.

Hoe meer een verdachte praat, hoe groter de kans dat het bewijs overeind blijft in de rechtbank. "Het kan het verschil zijn tussen of iemand wordt vervolgd voor moord of doodslag. Dat scheelt nogal in de straf die iemand krijgt", zegt Jasper van der Kemp van de Vrije Universiteit in Amsterdam. "De informatie die je krijgt moet te controleren en verifiëren zijn. Dat kan simpelweg niet alleen met een schuldbekentenis."

Er zit natuurlijk veel druk op voor de politie om met 'resultaat' te komen, zegt Willem-Jan Verhoeven, criminoloog van de Erasmus Universiteit. "Daardoor kun je sneller geneigd zijn om op zoek te gaan naar een bekentenis, dat hebben we in het verleden weleens gezien."

Respect krijgen voor elkaar

Een verdachte moet dus gaan praten, een verhaal vertellen. Verhoren beginnen daarom vaak bij wat zich het best laat omschrijven als een kennismakingsgesprek. In recherchetermen heet dat een 'sociaal verhoor'. De politie tast daarbij af en stelt heel algemene vragen.

"Het werkt niet als je direct vraagt: wáár was jij die nacht? Je wilt iemand hebben die bereid is te praten", zegt Van der Kemp. Volgens Verhoeven is het daarom maar de vraag of het zin heeft om hem direct met het dna-bewijs te confronteren. "Dat zal denk ik niet gebeuren."

Contact maken, daar gaat het dus in het begin om. "Dan kan het gaan over werk, over hobby's", zegt Verhoeven. Zo'n eerste verhoor is ook belangrijk, omdat het de rest van het ondervragingsproces bepaalt. "Daar worden hele plannen voor bedacht. Het gaat dus niet zozeer om de informatie in eerste instantie, maar het is wel belangrijk een bepaalde werkrelatie op te bouwen. De rechercheurs en verdachte moeten een bepaalde mate van respect voor elkaar krijgen om een goed gesprek met elkaar te kunnen voeren. Sterker: om überhaupt informatie uit een verhoor te krijgen."

Open vragen stellen is daarbij belangrijk. "Je wilt niet dat je als ondervrager de feiten helpt in te vullen", zegt Van der Kemp.

Na het kennismaken wordt het - uiteraard - lastiger voor de verdachte. "Het wordt confronterender. Vragen als: wat doen jouw sporen daar? Waar was je die avond? Iemand moet iets gaan uitleggen. Je maakt dan strategisch gebruik van het bewijs dat je hebt. Zo kun je iemand confronteren, door bijvoorbeeld in te haken met: daar hebben wij andere informatie over."

Het is maar de vraag wat Jos B. weet over de nationale aandacht die er sinds afgelopen maand voor zijn persoon is. Lucas is de Argentijnse beheerder van de Spaanse retraite waar Jos B. regelmatig langskwam.

Lucas vermoedde naar eigen zeggen nooit dat B. werd gezocht door de politie:

Een simpele optelsom is de zaak rond Nicky Verstappen zeker niet, zegt Van der Kemp. "We weten bijvoorbeeld niet wat voor dna-match er is. Gaat dat om een bloedspoor? Een spermaspoor? Om huidschilfers? In dat laatste geval kan hij een keer iets aangeraakt hebben dat ook Nicky heeft aangeraakt, hypothetisch gezien." En dan nog is het de vraag waar B. voor kan worden veroordeeld. Voor zover bekend zijn er op dit moment geen concrete aanwijzingen voor betrokkenheid van Jos B. bij het overlijden van Nicky.

Lange dagen

Bij de ondervraging zullen waarschijnlijk twee rechercheurs een team vormen. Ook al gieren de zenuwen door de keel van de rechercheurs, ze zullen hun emoties moeten beheersen in de verhoorkamer. Want met emotie in de verhoorkamer schiet je niks op, stelt Verhoeven.

Goede kans dat ze ook hulp krijgen van iemand die meekijkt, denkt Van der Kemp. "Dan moet je denken aan een recherchepsycholoog. Tussendoor kan diegene adviezen geven. 'Praat hier even over' of 'laat eens een stilte vallen'. Dat is niet standaard het geval, maar het zou me niet verbazen als dat gebeurt."

Het worden lange dagen voor B., denkt Verhoeven. "Bij de zwaardere verhoren moet je denken aan ondervragingen van soms 4 of 5 uur. Met pauzes, dat wel, maar hij zal flink aan de bak moeten."