Miljoenenboete voor Monsanto, 'Bedrijf wist al jaren van mogelijk gevaar Roundup'

• Wim Kopinga

  redacteur Online

Chemiebedrijf Monsanto kreeg in de jaren 90 al signalen dat het gebruik van de omstreden onkruidverdelger Roundup kankerverwekkend kan zijn, bleek al uit interne correspondentie van het bedrijf. Nu heeft de rechter de rekening gepresenteerd.

De documenten, die inmiddels bekend staan als de 'Monsanto papers', werden onthuld in schadeclaimzaken als die van de 46-jarige Dewayne Johnson. Hij was jarenlang tuinman van een school en kwam veelvuldig onbeschermd met Roundup in aanraking.

Hij spande de zaak aan omdat hij naar eigen zeggen lymfeklierkanker kreeg door glyfosaat, een van de actieve bestandsdelen van het bestrijdingsmiddel. Een jury in de Amerikaanse staat Californië stelde hem daarin in het gelijk. Hij krijgt een schadevergoeding van in totaal 289 miljoen dollar toegewezen.

Kijk de video hieronder voor de uitspraak in de zaak van Johnson:

"Dat is een unieke uitspraak", zegt journalist Vincent Harmsen van OneWorld. Hij volgt de zaak al jaren op de voet. "Het is de eerste keer dat een rechtbank zich heeft uitgesproken over de gezondheidsrisico's van Roundup."

De 'Monsanto papers' geven een opmerkelijk inkijkje bij het chemiebedrijf, weet Harmsen. Zo blijkt dat Monsanto niet alleen wist van de mogelijke negatieve gevolgen van het product voor de mens. Het Amerikaanse bedrijf probeerde alles dat daar op wees te verbergen.

'Wetenschappelijke studies'

Uit de interne documenten blijkt ook dat het bedrijf onafhankelijke studies die wijzen op gevaren van Roundup wil 'bestrijden'. Om die te ondermijnen schreven medewerkers van het bedrijf ook als ghost writer - in het grootste geheim - mee aan wetenschappelijk studies die het tegendeel beweerden.

"Uit de correspondentie binnen het bedrijf blijkt dat Monsanto in de jaren 90 waarschuwingen kreeg dat Roundup mogelijk kankerverwekkend zou zijn", zegt Harmsen. "Toen zei een door het bedrijf ingehuurde wetenschapper dat er aanwijzingen zijn dat het middel schade kan aanrichten. Monsanto heeft dat geheimgehouden. Ook is de samenwerking met de wetenschapper uiteindelijk stopgezet."

Kankerverwekkend

Decennia lang heeft Monsanto naar de buitenwereld gedaan alsof het van niets wist. Ook in 2015, toen de Wereldgezondheidsorganisatie na onderzoek zei dat glyfosaat 'waarschijnlijk kankerverwekkend' is, bleef het bedrijf in alle toonaarden ontkennen. Sterker nog: Monsanto zette onderzoekers van het instituut onder druk. Uit de Monsanto papers blijkt dat het bedrijf 'verontwaardiging over de studie van de Wereldgezondsheidsorganisatie wilde creëren.

Ondanks de tegengeluiden werd het glyfosaat eind 2017 weer voor vijf jaar toegelaten in Europa. Ook Nederland stemde toen voor. Toenmalig minister Kamp van Landbouw steunde het voorstel van de Europese Commissie om de goedkeuring van het middel te verlengen.

Op de dag van de stemming in de Commissie maakte NOS op 3 de volgende uitlegvideo over glyfosaat:

Kamp wees er toen op dat er volgens Europese organisaties die zich bezighouden met voedselveiligheid en chemische stoffen geen bewijs is dat het middel kankerverwekkend is. Een van de organisaties waar Kamp op leunde was de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid. Dat agentschap zei dat glyfosaat veilig is.

Maar volgens Harmsen was Monsanto op een onethische manier betrokken bij die studies. Hoeveel invloed het bedrijf op de uitkomst van het rapport van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid had, is niet zeker, zegt de journalist. "Het rapport waarin verantwoording wordt afgelegd voor de conclusies bevat duizenden pagina's en verschillende elementen. Er wordt daarna niet uitgelegd welke onderdelen van de studie het zwaarst meewegen, maar vaststaat dat ze in het rapport wel vaak aan de door Monsanto beïnvloedde werken refereren."

Alarmbellen

Dat zagen ze bij het Europees Parlement ook. Na openbaring van de Monsanto papers zijn daar alarmbellen gaan rinkelen, en is er een commissie ingesteld. Die onderzoekt nu hoe de goedkeuring van het bestrijdingsmiddel tot stand is gekomen in Europa. In december wordt er een uitkomst van die studie verwacht. "Maar lidstaten kunnen zelf voor die tijd ook handelen. Verschillende lidstaten hebben al aangekondigd het gebruik van glyfosaat verder aan banden te willen leggen", zegt Harmsen.

Monsanto gaat in beroep tegen de uitspraak van de rechter. Het bedrijf ontkent dat glyfosaat kanker veroorzaakt en zegt dat "honderden studies uitwijzen dat glyfosaat veilig is om te gebruiken".