Krimpende budgetten, steeds minder journalisten, lokale kranten en omroepen die zelfs helemaal verdwijnen en burgers die matig geïnformeerd achterblijven. Al jaren wordt gewaarschuwd dat de lokale journalistiek verschraalt. Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek spreekt zelfs van een crisis.
"Het is uiterst zorgelijk", zegt directeur René van Zanten. "Er zijn in de afgelopen jaren veel belangrijke taken van de overheid naar de gemeenten verschoven, dus als er ergens behoefte is aan journalistieke controle dan is het daar. Maar juist daar verdwijnen de lokale verslaggevers."
Vooral de kleinere gemeenten zijn volgens hem slecht bedeeld. "Daar wordt eigenlijk helemaal geen politiek verslag meer gedaan. Er wordt, even simpel gezegd, vooral nog bericht over ongelukken, buurtbarbecues en katten in de boom. En niet over relevante politieke en maatschappelijke ontwikkelingen."
Van Zanten ziet wel dat sommige gemeenten zich inzetten om de politieke verslaggeving overeind te houden. "Bijvoorbeeld door een fonds op te zetten. Maar gemeenten die geen pottenkijkers willen, zullen dat niet doen. Terwijl de journalistiek juist daar misschien wel hard nodig is."
Onvolledig, onwaar, overdreven. Bij ieder stukje dat ik schreef stond er iets lelijks op sociale media.
In Oudewater, in de provincie Utrecht, gaat het gemeentebestuur nu een eigen verslaggever inhuren. Een opmerkelijke stap die niet iedereen op prijs stelt, zeker niet de lokale verslaggever die onlangs gefrustreerd is opgestapt. Hij vertrok naar eigen zeggen omdat hij constant commentaar kreeg op wat hij schreef.
"Onvolledig, onwaar, overdreven. Bij ieder stukje stond er wel iets lelijks op sociale media of kwam er een ingezonden brief", zegt Otto Beaujon, die tien jaar verslag deed voor de lokale krant De IJsselbode. "Ik werd zelfs bij de burgemeester ontboden omdat er klachten waren over de manier waarop ik verslag deed."
Volgens Beaujon heeft hij altijd eerlijk, maar kritisch verslag gedaan. "Was ik de pain in the ass van de gemeenteraad? Ik denk het wel. Maar ik zat vaak met kromme tenen bij de raadsvergaderingen. Ik zag het theater aan me voorbijtrekken en dacht dan: mijn hemel, waar zijn ze mee bezig."
Een journalistieke notulist
Volgens Wim Knol van De Onafhankelijken, een van de coalitiepartijen in Oudewater, mist er op dit moment een neutraal verslag van de gemeentelijke vergaderingen. "De kranten hebben geen tijd en geen geld om het te verslaan en wij voorzien daar nu in met een verslaggever die we zelf inhuren."
Coalitiegenoot Elly van Wijk (VVD-D66) voegt toe dat die "feitelijke verslaggeving" belangrijk is voor een goede communicatie tussen gemeente en burgers. "Je moet het eigenlijk zien als een notulist." "Een journalistieke notulist", vult Knol aan. "Hij wordt betaald door de gemeente, maar doet zijn werk volkomen onafhankelijk."
Volgens Knol is er geen enkel verband met het opstappen van verslaggever Beaujon. "Wij willen enkel de burger actief informeren. Het is mij niet bekend dat Otto op het matje is geroepen. Ik weet dat hij met het college heeft gesproken, maar dat ging over de verschraling van de pers. Niet over slechte verslaggeving."
"Wij hebben dit plan ook al veel langer", zegt Van Wijk. "Dit is niet iets van de laatste weken of maanden. In mijn ogen is deze stap niet vreemd. Het helpt juist de burger om meer geïnformeerd te raken, op een feitelijke, objectieve wijze. Bovendien kan een journalist hiernaast nog gewoon verslag doen."
Je moet natuurlijk wel de waarheid opschrijven, maar je mag best een beetje prikkelen.
Toch vreest Mieke van Uden, oud-eindredacteur van De IJsselbode, dat hierdoor de vrije pers verder onder druk komt te staan. "Je moet vrij kunnen zijn in wat je schrijft. Als je op een gegeven moment gedwongen wordt om naar de pijpen van de gemeente te dansen, dan heeft het toch geen enkele zin meer."
Zij denkt dat de gemeente vooral "een mooi, positief verhaal" naar buiten wil brengen. "Kritiek kan soms frustreren en stagneren, maar het hoort wel bij onze democratie. Het is belangrijk om kritisch te zijn. Natuurlijk moet je wel de waarheid opschrijven, maar je mag best een beetje prikkelen."
Otto Beaujon gooit in ieder geval na tien jaar de handdoek in de ring. "Ik kom niet meer terug op dat besluit. De jongere generatie mag een poging wagen. Ik ben het zat, ik heb er geen zin meer in. Het gemeentebestuur heeft nu z'n zin."
