Boekenbon in zwaar weer: boekverkopers stemmen over toekomst

• Pien van Engen en Gidi Pols

  redacteuren Economie

De boekenbon bevindt zich in zwaar weer. De omzet van de cadeaukaart is afgelopen tien jaar met bijna 50 procent gedaald. In 2008 was de omzet van de kaart nog 38 miljoen euro, in 2017 nog maar 20 miljoen. Dat blijkt uit interne stukken van de Koninklijke Boekverkopersbond, ingezien door de NOS.

In de eerste maanden van dit jaar daalde de omzet met nog eens 7 procent. Het is volgens de bond dan ook noodzakelijk om tot actie over te gaan. "Door dalende omzetten zakken inkomsten voor Boekenbon BV bij ongewijzigd beleid onder minimumniveau voor (zelfstandig) voortbestaan", staat in een van de documenten. Directeur Anne Schroën bevestigt dat de omzet daalt, maar wil verder niet ingaan op details.

De Boekverkopersbond - met zo'n 1100 aangesloten boekhandelaren - beraadt zich daarom over de toekomst van de bon. De leden hadden oorspronkelijk nog tot middernacht om te stemmen over het te volgen pad. "Maar we hebben na jullie berichtgeving besloten de deadline een week te verplaatsen", zegt Schroën.

85 procent van de leden moet voor het voorgestelde pakket met maatregelen stemmen. Dat bestaat bijvoorbeeld uit een bonus voor verkopers en een hogere marge voor de uitgever van de bon. "We vinden het belangrijk om te weten hoe de boekhandelaren denken over de boekenbon. Zij vormen ons belangrijkste verkoopkanaal", zegt Schroën.

Wanneer boekverkopers zich niet massaal achter het plan scharen, zal de bond de productie, logistiek en administratie uitbesteden aan een ander bedrijf, of de aandelen in Boekenbon BV, uitgever van de boekenbon, deels of geheel verkopen. "Er zijn ongetwijfeld veel manieren om door te gaan met de boekenbon. Het is een product met culturele waarde en is bij heel veel mensen bekend", zegt Schroën.

Vechtmarkt?

De boekenbon bestaat al sinds de Boekenweek van 1934. Decennialang ging de omzet vooral omhoog. In jubileumjaar 2009 werd nog trots een recordomzet gemeld, maar in de jaren daarna begonnen de verkoopcijfers aan een vrije val. Het resultaat was gemor op de algemene ledenvergaderingen van de boekverkopersbond. Want terwijl de boekenverkoop sinds 2014 weer stijgt, daalt de omzet van de boekenbon alleen maar.

De bond wijt het aan de veranderde cadeaubonnenmarkt. "Het aanbod cadeaukaarten is fors gestegen. De markt is uitermate agressief", schrijft Schroën in een interne brief aan de boekverkopers. Wie naar de site van een verkooppunt als Primera gaat, ziet dat er ruim honderd kaarten te koop zijn.

"Er zijn ontzettend veel aanbieders", zegt ook Martin de Wilde, voorzitter van de Branchevereniging Cadeaukaarten Nederland. Precieze cijfers heeft de vereniging, die een jaar geleden werd opgericht nog niet. "Dat staat bovenaan onze to-do-lijst. Maar het is wel zo dat de markt in tien jaar ontzettend ontwikkeld is. Vroeger waren er grofweg vier partijen: de platenbon, de boekenbon, de Bioscoopbon en de VVV-bon. Tegenwoordig zijn er wel 200 cadeaukaarten, voor van alles en nog wat."

Boekhandelaren doen het zelf ook

Wie geen cadeau weet voor een jarig familielid of vriend koopt tegenwoordig net zo goed een Fashioncheque, DinerCadeau of Saunabon. Maar de concurrentie komt ook uit de boekenwereld zelf. "U ziet zelf ook handel in de kaarten, we zien dat aan het groeiend aantal eigen cadeaukaarten", schrijft Schroën aan de boekhandelaren. Volgens de bond heeft 15 tot 20 procent van de zelfstandige boekenbonverkopers ook een eigen cadeaukaart.

"We krijgen geregeld klanten met een bon die alleen ingewisseld kan worden bij een andere boekhandel", zegt Christa Westerhof, eigenaar van de Zwolse boekwinkel Westerhof. "Dat vind ik zo ontzettend sneu. Dan heeft iemand met veel plezier een boek uitgezocht en dan is de cadeaukaart niet geldig." Een eigen kaart wil de boekhandel om die reden niet. "Een cadeau moet overal te verzilveren zijn. Ik vind dat we daar allemaal achter moeten staan."

Toekomst

Niet elke boekhandelaar kijkt er zo tegenaan. Naast de Nationale Boekenbon verkoopt Boekhandel Riemer in Groningen ook een eigen bon. "Dat doen we al jaren. Klanten vinden het leuk, ze willen mensen specifiek naar ons toesturen. Een ander belangrijk voordeel: het geld blijft bij mij", zegt eigenaar Gert Jan Riemer. "Ze concurreren natuurlijk met elkaar. Dat is een feit. Maar de verkoopbalans tussen de twee bonnen is goed. Ze bestaan goed naast elkaar. Als een klant een cadeautje koopt voor iemand in de Randstad koop je natuurlijk niet onze eigen bon."

De Koninklijke Boekverkopersbond neemt in het najaar op basis van de stemming een besluit over de toekomst van de boekenbon. "We gaan er alles aan doen om ervoor te zorgen dat de boekenbon weer toekomstbestendig wordt", zegt Schroën. Dat zal een uitdaging zijn, want in veel Europese landen is de boekenbon al verdwenen. Maar er zijn volgens Schroën ook volop kansen. "In Engeland is de boekenbon nog steeds heel succesvol."