EU-leiders sluiten migratiedeal, maar 'probleem nog lang niet opgelost'

Na een lange avond en nacht vergaderen in Brussel hebben de regeringsleiders van de EU-lidstaten een akkoord bereikt over migratie. De EU wil met landen in Noord-Afrika afspraken maken over het tegenhouden van migranten.

Premier Rutte had het na afloop over "Turkije-achtige afspraken". Dat wil zeggen dat de landen financiële steun krijgen in ruil voor het beperken van de toestroom van migranten.

Het overleg tussen de EU-leiders was volgens Rutte uiterst ingewikkeld en bij vlagen emotioneel. De grootste winst is dat de 28 EU-landen er samen uit zijn gekomen, vindt de premier. "Het probleem is niet opgelost, maar we hebben afspraken gemaakt die verder moeten worden uitgewerkt."

De EU wil de banden met Afrika verder aanhalen. De nadruk ligt daarbij, behalve op meer ontwikkelingshulp en private investeringen, op onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur, innovatie, goed bestuur en vrouwenemancipatie. "Afrika is onze buur", schrijven de landen in de slotverklaring (.pdf), "en dit moet tot uitdrukking komen in meer uitwisseling en contact tussen mensen uit alle lagen van de bevolking op beide continenten."

Binnen de EU moeten gesloten centra komen, waar migranten snel uitsluitsel krijgen over hun kansen op asiel. Maar hoe die eruit gaan zien of waar ze precies komen te staan, hebben de leiders niet afgesproken. Wel zei Rutte dat het voor de hand ligt dat die centra komen op plekken "waar mensen aan land komen", Zuid-Europa dus.

Volgens correspondent Thomas Spekschoor zijn de afspraken over de centra gemaakt op vrijwillige basis. Landen binnen Europa kunnen zich dus zelf aanmelden, maar vooralsnog heeft geen enkel land bekendgemaakt dat te willen. "Wellicht dat daar later vandaag meer duidelijkheid over komt, of het is een plan waar op de lange termijn aan gewerkt gaat worden."

Bekeken wordt of zulke centra ook in Noord-Afrika kunnen komen. Dat is een plan dat al eerder naar buiten kwam. Maar geen enkel land buiten de EU heeft interesse getoond voor zo'n centrum op zijn grondgebied.

Herverdeling vluchtelingen

Ook over herverdeling van vluchtelingen, iets wat vooral Italië en Griekenland willen, is afgesproken dat dat op vrijwillige basis kan gebeuren, zegt Spekschoor. En dat is dan ook meteen het probleem. Hongarije bijvoorbeeld weigert migranten op te nemen. "Het kan natuurlijk zijn dat achter de schermen wel van alles aan premier Conte van Italië is beloofd, dat een aantal landen heeft gezegd: wij gaan aan die vrijwillige herverdeling meedoen, en dat Conte daarom met deze slotverklaring kan leven."

Italië had gedreigd met een veto op de Europese top, tenzij er overeenstemming werd bereikt over een acceptabele migratie-aanpak. Na de vergadering vertrokken veel EU-leiders na een korte verklaring. Wellicht dat later vandaag meer duidelijkheid komt over eventuele toezeggingen door individuele lidstaten.

Verder is afgesproken dat de EU-grensbewakingsorganisatie Frontex meer capaciteit krijgt en de buitengrenzen strenger worden bewaakt. De regeringsleiders willen ngo's (niet-gouvernementele organisaties) beschermen die met schepen varen op de Middellandse Zee om migranten op te pikken. "We moeten ze beschermen tegen de verkeerde intenties van de mensensmokkelaars", zei Rutte.

Merkel: 'een goede boodschap'

Dat de leiders het eens zijn geworden, noemt de Duitse bondskanselier Merkel "een goede boodschap". "Ik ben na deze dag optimistisch dat we daadwerkelijk verder kunnen werken", zei ze na de gesprekken. Ze benadrukte dat er nog veel werk verricht moet worden om de verschillende zienswijzen te overbruggen.

Merkel ligt in eigen land onder vuur van coalitiepartner CSU vanwege het asielbeleid. Die problemen en de weigering van de nieuwe Italiaanse regering om schepen met vluchtelingen toe te laten, leidden zondag nog tot vooroverleg voor deze top.

De Italiaanse premier Conte zei na de marathonsessie in Brussel dat Italië "niet meer alleen is". De Franse president Macron sprak van een Europese oplossing. "We zijn geen eiland. Europa zal voor langere tijd moeten leren leven met migratiedruk." Volgens hem heeft na negen uur vergaderen de Europese samenwerking het gewonnen van nationale belangen.

3 miljard naar Turkije

In Brussel is ook afgesproken om een volgende tranche van 3 miljard euro naar Turkije over te maken, een afspraak die voortvloeit uit het akkoord tussen de EU en Turkije uit maart 2016.

Toen werd afgesproken dat de EU illegale migranten die via Turkije naar de Griekse eilanden reizen, kan terugsturen. In ruil daarvoor neemt de EU Syrische vluchtelingen op en krijgt Turkije miljardensteun voor de opvang van vluchtelingen in het land.