Moderne voetballer omarmt wetenschap en traint (ook) in sneeuw

Grenzeloze innovatiedrift in Qatar, Belgische inzichten voor het scouten van jeugdspelers en de op kunstgras gestoelde successen van IJsland. Het zijn de hoofdingrediënten van de derde aflevering van 'De Staat van Oranje'.

In deze vierdelige tv-serie gaat de NOS te rade bij voetbalexperts en wetenschappers. Op zoek naar een verklaring voor de Nederlandse voetbalcrisis, nu Oranje er voor de tweede keer op rij niet bij is op een eindtoernooi.

Voor een masterclass innoveren reizen we naar Qatar. Hoe maakbaar is een voetballer? Die vraag proberen ze op de Aspire Academy te beantwoorden. Want financieel mag Qatar een land zijn met onbegrensde mogelijkheden, een goed voetbalelftal hebben ze niet.

Om tijdens het WK 2022, dat Qatar mag organiseren, geen modderfiguur te slaan wordt alles in het werk gesteld om beter te worden. Alle technologische ontwikkelingen op voetbalgebied worden omarmd, niks is te gek.

"We proberen een cultuur van competitie, veerkracht en gretigheid op te bouwen. We zitten op de juiste weg, alleen weten we nog niet waar het toe leidt", zegt Aspire-directeur Ivan Bravo.

'Kijk wat je nodig hebt'

Vanuit de hele wereld zijn specialisten naar Qatar gehaald om het voetbalniveau in het land omhoog te stuwen. "De nieuwste ideeën, innovatie en materialen in combinatie met de beste mensen. Dat laatste is het belangrijkste", aldus Bravo.

"Of dit de toekomst is? Dat denk ik niet. Dit is wat wij op dit moment nodig hebben. In China of Nederland zijn wellicht andere dingen nodig. Kijk wat je nodig hebt, maak plannen en voer die ook uit. En zorg dat het niet in de la verdwijnt", is de boodschap van Bravo.

Fysieke, technische en tactische trainingen zijn dagelijkse kost voor de doorsnee voetballer. Maar het trainen van de hersenen? Daar valt nog een wereld te winnen.

"Voetballers worden over het algemeen weggezet als dom. Hoe kunnen ze binnen de lijnen dan zulk hoogbegaafd gedrag vertonen? Dat vond ik fascinerend", zegt Eric Castien, directeur van Brainsfirst.

Zijn bedrijf is gespecialiseerd in het trainen van de hersenen en werkt onder meer samen met PSV en AZ. Uit testen van Brainsfirst blijkt dat topvoetballers op bepaalde onderdelen, zoals de snelheid van informatieverwerking, beduidend hoger scoren dan bijvoorbeeld luchtverkeersleiders, ethisch hackers en optiehandelaren.

Castien: "We testen de potentie van iemand met verschillende spelletjes, die data opleveren. Alle datapunten vormen een uniek patroon, dat per persoon verschilt. Zo kun je patronen ontdekken die passen bij de groep potentiële topvoetballers."

Oftewel: de potentie van een voetbaltalent hoeft niet meer alleen op het veld tot uiting te komen, dat kan voor een deel ook met hulp van breintraining. En als je wel op het veld gaat speuren naar talent, laat je dan niet verblinden door fysieke eigenschappen van jeugdspelers.

Die les leerde het Belgische voetbal met dank aan de Universiteit van Leuven. De voetbalbond vroeg om een kritische blik op het voetbal en kreeg van de wetenschap een opvallende conclusie terug: veel talent gaat verloren, omdat jongens die op jonge leeftijd snel groeien, vaker worden gescout dan jongens die langzamer groeien.

"De meer krachtige jongens halen vaker de selecties, omdat zij het resultaat bepalen. Ze zijn sterker, winnen meer duels en scoren makkelijker", zegt Jo van Grunderbeeck, topsportcoördinator van de Belgische voetbalbond.

Om die trend te doorbreken wordt in België al meer dan tien jaar meer naar de biologische leeftijd van voetballers gekeken. De laatbloeiers (die in hun lichamelijke ontwikkeling achterlopen op leeftijdsgenoten) krijgen evenveel kansen als hun meer volgroeide concurrenten.

"Er zitten nu spelers in het Belgische elftal die zonder deze nieuwe manier van denken zouden zijn afgevallen. Dries Mertens bijvoorbeeld. En Yannick Carrasco is ook een goed voorbeeld van een jongen die er misschien niet was gekomen", aldus Van Grunderbeeck.

En dan is er nog IJsland. Terwijl in Nederland het kunstgras de schuld krijgt van bijna alles, wordt het in IJsland bewierookt. Twintig jaar geleden was voetbal een zomersport. "Als we geluk hadden en de winter was niet al te slecht geweest, waren onze velden half juni beschikbaar. En dan konden we er tot september op spelen", weet oud-international en commentator Gudmundur Benediktsson.

Eind jaren 90 is men in IJsland begonnen met het bouwen van tientallen voetbalhallen met kunstgras. "Een grote aanwinst voor onze faciliteiten. Nu kan er het hele jaar door getraind en gespeeld worden. Daardoor zijn spelers zich blijven ontwikkelen."

Daarnaast wordt er op alle niveau's alleen nog maar gewerkt met gediplomeerde trainers. Geen ouders of vrijwilligers meer, maar voor ieder kind dat gaat voetballen staan er goed opgeleide coaches klaar.

'Ook in de sneeuw blijven knokken'

De van origine aanwezige onverzettelijkheid mag daarbij niet uit het oog worden verloren. "Niet zo lang geleden was het leven hier echt moeilijk. We gingen met roeiboten de zee op om te vissen. Het wordt nu iets te gemakkelijk naar mijn idee. We hebben hier nu ook PlayStations en dat is een gevaar", zegt Arnar Bill Gunnarsson, technisch directeur van de IJslandse voetbalbond.

"We moeten onze mentaliteit niet verliezen omdat het allemaal te makkelijk wordt. Dus we moeten de kinderen ook buiten laten trainen. Het moet normaal blijven om in de sneeuw te trainen en te knokken."