Duitse revolutie en Footbonaut zijn de remedie tegen Oranje's voetbalcrisis

"Waarom kan een pianist in het Concertgebouw twee uur lang bijna foutloos spelen, terwijl een voetballer soms niet eens een zuivere pass over twintig, dertig meter kan geven?" De Duitse uitvinder Christian Güttler stelt zichzelf de vraag en ontwerpt de zogeheten Footbonaut. Het apparaat blijkt het geheim achter Mario Götzes' winnende goal in de WK-finale van 2014.

Güttler komt uitgebreid aan het woord in de eerste aflevering van 'De Staat van Oranje'. In deze vierdelige tv-serie duikt de NOS in de wereld van voetbalexperts- en wetenschappers. Op zoek naar een verklaring voor de Nederlandse voetbalcrisis, nu Oranje er voor de tweede keer op rij niet bij is op een eindtoernooi.

In de eerste aflevering staat Duitsland centraal. Wanbeleid, vasthouden aan oude spelers en gebrek aan vernieuwing stortten 'Die Mannschaft' rond de eeuwwisseling in een diepe crisis. Het roer moest om. En gíng om. Er werd een revolutie ontketend, die Duitsland veertien jaar later - in 2014 - de ultieme beloning zou opleveren in de vorm van de wereldtitel.

Jonge trainers krijgen de kans

Duitsland hervormde de voetbalopleiding, voerde technologische ontwikkelingen door en zorgde op alle niveau's voor betere trainers. En misschien wel belangrijker: jonge, ambitieuze trainers kregen ook een kans op het hoogste niveau. Vooral Christian Heidel, voorheen technisch directeur bij FSV Mainz en nu werkzaam bij Schalke 04, had het lef om onbekende namen aan te stellen.

"Het begon met Wolfgang Frank", vertelt Heidel in de tv-serie. "Die schafte bij ons de libero-positie af. Dat was een revolutie in Duitsland. De rol van Franz Beckenbauer, Der Kaiser, werd afgeschaft!" Na twee seizoenen werd Frank weggekocht. Heidel kon in eerste instantie geen opvolger vinden en besloot daarom zijn slimste speler te promoveren tot trainer.

Heidel: "Ik nam de speler die in ons elftal het tactische brein was: Jürgen Klopp. Op zondag speelde hij nog een waardeloze wedstrijd en op maandag was hij trainer. In Duitsland en Mainz werd ik voor gek verklaard. Klopp had geen trainersdiploma, alleen een rijbewijs. Maar hij was zeer intelligent, tactisch geweldig en hij interesseerde zich voor het vak."

Dat Klopp geen enkele trainerservaring had op het hoogste niveau, deed voor Heidel niet ter zake. "Voor mij is intelligentie de basis voor een trainer. Daarna komen vakkennis en sociale competenties. Dan komen dingen als uitstraling, dominantie, retoriek. En dáárna komt voor mij pas ervaring in het profvoetbal."

'Goede trainer hoeft niet prof te zijn geweest'

Julian Nagelsmann is een andere exponent van de nieuwe generatie Duitse trainers. Door een zware knieblessure werd zijn carrière als speler al in de knop gebroken.

Hij richtte zich op het trainersvak, werkte zichzelf via jeugdteams op bij Hoffenheim en kreeg uiteindelijk een kans bij de hoofdmacht. Nagelsmann greep die met beide handen aan en heeft de club dit jaar voor het eerst naar de Champions League geleid.

"In Nederland zou hij zijn diploma nog lang niet hebben gehaald", zegt Alfred Schreuder, die als assistent onder Nagelsmann werkte. "Jonge trainers in Duitsland bewijzen: je hoeft niet per se prof te zijn geweest om een goede trainer te zijn. Dat is een les."

De Footbonaut

Terug naar de uitvinder van de Footbonaut, Christian Güttler. "Is het mogelijk dat een voetballer de technische perfectie bereikt die je ook ziet bij golf, tennis en muziek?", vraagt hij zich af. Dat zou volgens hem mogelijk moeten zijn. "Dat dat niet zo is, komt door een gebrek aan individuele training", is de overtuiging van Güttler.

In een oude Stasi-loods in Oost-Berlijn ontwierp Güttler de Footbonaut, een apparaat waarmee de techniek en handelingssnelheid van voetballers verbeterd kan worden. De speler staat in een soort kooi en krijgt uit verschillende hoeken ballen op zich afgevuurd, die hij zo snel mogelijk in het juiste vak moet schieten.

Borussia Dortmund, waar Jürgen Klopp destijds trainer was, schafte als eerste club de uitvinding aan. De jonge Mario Götze was er niet bij weg te slaan. Aannemen, draaien, schieten. Götze deed het duizenden keren in de Footbonaut.

Toen Götze op de ingestudeerde wijze scoorde in de WK-finale van 2014, stroomden de berichten binnen op de telefoon van Güttler. De goal is 'gefabriceerd' door zijn uitvinding.

Intelligentie

Naast techniek speelt ook intelligentie een belangrijke rol in de opleiding van Duitse voetballers. Van de 23 Duitse WK-gangers in 2014 hebben er maar liefst dertien een VWO-diploma. Ter vergelijking: van de toenmalige WK-selectie van Oranje had alleen Stefan de Vrij dat opleidingsniveau.

"Voetbal is veeleisender geworden wat betreft de voorwaarden waaraan je moet voldoen om prof te kunnen worden", zegt de Hamburgse sportpsycholoog Frank Weiland. "Een speler moet snel en topfit zijn, goede lichaamsspanning en lichaamstaal hebben en een goede persoonlijkheid, techniek en tactisch vermogen."

"Dat alles bij elkaar brengen is heel lastig. Zelfmanagement, zoals op tijd naar bed gaan, goede voeding tot je nemen en verder kunnen kijken dan dit moment, is heel belangrijk. Dat heeft veel met intelligentie te maken."