'Dino-skelet leuk voor biljartkamer, maar wat heeft wetenschap daaraan?'

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Een bijna compleet dinosaurusskelet ging vanavond onder de hamer in Parijs bij veilinghuis Aguttes. De opbrengst van de botten van de nog onbekende dinosoort was ruim twee miljoen euro.

Het skelet stond in de veilingzaal uitgestald:

Volgens een woordvoerder van het veilinghuis is de koper een Fransman die van plan zou zijn om het skelet in een Frans museum tentoon te stellen. Wetenschappers zeiden eerder te vrezen dat het unieke skelet in een privécollectie verdwijnt en verloren gaat voor de wetenschap.

In een open brief vroeg de Society of Vertebrate Paleontology (SVP) om de veiling daarom niet door te laten gaan. "Fossielen die verkocht worden aan particulieren zijn verloren voor de wetenschap. Zelfs als wetenschappers toegang krijgen, kan de informatie niet gebruikt worden in wetenschappelijke literatuur omdat de toegang tot het fossiele materiaal voor andere wetenschappers niet gegarandeerd kan worden. Daardoor kan de verificatie van wetenschappelijke beweringen niet uitgevoerd worden", schrijft de internationale vereniging van ruim 2200 paleontologen.

Russel Crowe heeft deel van dino

Hoewel de vereniging geen gegevens verzamelt over het aantal veilingen van skeletten uit de prehistorie, heeft voorzitter David Polly het idee dat de openbare verkopen toenemen. "Veilingen met heel hoge prijzen worden steeds meer gemeengoed", zei hij tegen natuurwetenschappelijk tijdschrift Nature. Van onder meer Hollywood-sterren als Russell Crowe, Nicolas Cage en Leonardo DiCaprio is bekend dat ze in het verleden tonnen neerlegden voor schedels of botten van een dinosaurus.

De hoge prijzen zijn problematisch voor musea en universiteiten. "Als de skeletten waarde krijgen als beleggingsobject, gaat het lijken op de kunstmarkt. Daar hebben musea steeds meer het nakijken op rijke particulieren", zegt Anne Schulp, paleontoloog bij Naturalis. "Als museum is het handiger om de opgraving zelf te doen. Door de tussenpersoon en het veilinghuis ertussenuit te laten wordt het toch al kostbare project goedkoper." Schulp groef met andere onderzoekers een T.Rex op voor Naturalis. Onder de naam Trix kwam het skelet in 2016 naar Nederland.

Als lid van de SVP is Schulp het eens met de boodschap van de brief van de belangenvereniging. "Het skelet staat misschien leuk in de biljartkamer, maar het is dan niet toegankelijk voor de wetenschap. We willen puzzels oplossen, wij willen laten zien hoe het leven op aarde is geëvolueerd. Dat kan niet als het skelet geen onderdeel is van een openbare collectie."

Kietelen van potentiële kopers

De botten die vanavond geveild zijn in Parijs, blijken extra interessant voor wetenschappers. Het 9 meter lange skelet is van een vleesetende dinosaurus uit de Jura die in 2015 in de Amerikaanse staat Wyoming uit de grond is gehaald. "Het lijkt om een nieuwe soort te gaan", zegt Schulp. Dat is volgens de SVP nóg een argument waarom de veiling had moeten worden afgeblazen. Schulp: "Potentiële kopers worden gekieteld met de belofte dat ze de soort een naam mogen geven. Maar dat kan helemaal niet als het skelet in een privécollectie terechtkomt."

In de Internationale Code voor Zoölogische Nomenclature zijn strikte richtlijnen opgenomen voor de namen van nieuwe soorten. "Daar staat onder meer in dat het eerste skelet onderdeel moet zijn van een publieke collectie. Hij doet dan immers niet mee in de puzzels van de wetenschap."

Vrije markt

De skeletten die verkocht worden op veilingen, komen met name uit de Verenigde Staten. Wie daar op privéterrein fossielen vindt, mag ermee doen wat hij wil. "Wat dat betreft is het systeem van Denemarken en Beieren beter voor de wetenschap", zegt Schulp. "Wie een fossiel vindt in die gebieden moet ze voorleggen aan de overheid. Als de vondst heel bijzonder blijkt, krijgt de vinder een marktconforme prijs en gaat het fossiel naar een publieke collectie. Het fossiel is dan voor de wetenschap. Als de vondst niet heel bijzonder is, krijgt de vinder een echtheidscertificaat en mag hij het fossiel houden of verkopen."

Toch is er ook op veilingen nog een hoop te verkrijgen voor de wetenschap. "Het kan natuurlijk altijd dat een museum of universiteit fondsen aanboort voor een bod op de veiling", zegt Schulp. "Een andere optie is dat een particulier het skelet koopt en aan een museum schenkt." Voor Naturalis zou een dergelijke schenking in elk geval welkom zijn. "Een vleeseter uit de Jura hebben we nog niet, het zou zeker leuk zijn als aanvulling op de T.Rex die we sinds 2016 hebben."