MH17-onderzoek: wettig bewijs, ontkenning, nabestaanden willen stappen

De Buk-raket waarmee vlucht MH17 werd neergehaald boven Oekraïne was afkomstig van de 53e brigade van het Russische leger uit Koersk. Dat maakte het Joint Investigation Team (JIT) donderochtend bekend op een persconferentie. Lees hieronder een overzicht van de gebeurtenissen rond de presentatie van het onderzoeksteam.

Volgens het JIT is er nu wettig en overtuigend bewijs voor de betrokkenheid van Rusland bij de ramp met het Nederlandse passagiersvliegtuig. Het team beschikt over vele beelden waarop een konvooi te zien is van bijna vijftig voertuigen dat zes raketinstallaties vervoerde van Koersk naar de Oekraïense grens.

Bekijk hieronder een samenvatting van de dag:

Ook beschikt het JIT over namen van militairen die betrokken zouden zijn, maar die worden pas bekendgemaakt als het onderzoek is afgerond. Het voortijdig bekendmaken van namen zou het proces kunnen schaden omdat verdachten zich dan in het openbaar gaan verdedigen.

Boos

"Er moeten, zeker in de militaire lijn, mensen op de hoogte zijn", zei Fred Westerbeke, hoofdofficier van justitie van JIT. "Ten minste al uit de 53e brigade zelf, maar ook in de 'line of command' daar. En het feit dat ons dat nooit is gemeld is wel iets wat mij irriteert. Ik ben eigenlijk gewoon boos."

Het JIT deed ook opnieuw een oproep aan getuigen om informatie te geven. Met name klokkenluiders worden uitgenodigd informatie te delen. Het onderzoeksteam benadrukte meerdere malen dat getuigen beschermd zullen worden.

"De Russen ontkennen als vanouds elke betrokkenheid bij de ramp met de MH17", zei correspondent David Jan Godfroid. "Ze zeggen dat er geen enkele raketinstallatie de grens tussen Rusland en Oekraïne is overgestoken en zeker niet in die periode. Verder zeggen ze dat het bewijs van het JIT alleen is gebaseerd op gemanipuleerde beelden van sociale media en die zouden dan beschikbaar zijn gesteld door de Oekraïense inlichtingendiensten met als doel om Rusland zwart te maken."

'Het zijn de Oekraïners'

Ook spreekt Rusland de beschuldiging van het JIT tegen dat het niet meewerkt aan het onderzoek, zei Godfroid. "Wij werken juist wel mee", zeggen ze. "We hebben overweldigend bewijs geleverd dat die raket is afgeschoten vanaf Oekraïens grondgebied waar de Oekraïense strijdkrachten het voor het zeggen hadden. Met andere woorden: het zijn de Oekraïners die de MH17 hebben neergehaald."

"Deze kwestie blijft nog jaren de verhouding tussen Nederland en Rusland beïnvloeden op een hele negatieve manier", voorspelde Godfroid. Later op de dag was president Poetin minder expliciet. Hij zei dat Rusland de resultaten van het onderzoek gaat bestuderen. Hij verwierp de kritiek dat Rusland onvoldoende meewerkt met de onderzoekers. Volgens Poetin wordt Rusland niet betrokken bij het onderzoek en Oekraïne wel. Hij beschuldigde dat land ervan internationale wetten te hebben overtreden door destijds het luchtruim niet te sluiten.

Nabestaanden van de ramp met de MH17 verwachten na de nieuwe bewijzen stappen van het kabinet. "Ik verwacht eigenlijk wel dat de politiek zich nu gaat bemoeien met de verantwoordelijkheid van de Russische staat", zei bestuurslid Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17. "Het kan nu niet meer bij een volstrekt juridische verkenning blijven. We weten nu meer."

Volgens Ploeg kan het kabinet nu overwegen om de Russische staat aan te klagen voor mede-aansprakelijkheid voor het neerhalen van de MH17. Dat ligt volgens politiek verslaggever Ron Fresen inderdaad voor de hand. "Er is hier erg veel verontwaardiging over het feit dat de Russen informatie hebben achtergehouden en niet meewerken aan het onderzoek."

'Op het matje'

Het kabinet heeft volgens Fresen een scala aan mogelijkheden om Rusland aan te pakken. "Die komen eigenlijk allemaal neer op het vergroten van de diplomatieke druk op Rusland en om de MH17 weer hoger op de internationale agenda te krijgen."

Daarbij kan je volgens Fresen denken aan het terugroepen van onze ambassadeur voor overleg of het op het matje roepen van de Russische ambassadeur. Een andere optie is om via de VN-Veiligheidsraad de druk op Rusland te verhogen door bijvoorbeeld extra sancties.

De ministerraad spreekt vrijdag over de nieuwe bevindingen van het internationale onderzoeksteam JIT. Premier Rutte komt daarvoor eerder terug van een handelsmissie in India. "Een belangrijke ontwikkeling en ik heb daarom besloten terug te keren naar Nederland omdat ik morgen zelf de ministerraad wil voorzitten waarin dit besproken zal worden." Hij noemde het voor de nabestaanden opnieuw een moeilijke dag.

Volgens Fresen geeft Rutte door het afbreken van die reis een duidelijk signaal af. "Namelijk, Nederland neemt dit heel hoog op. Tot nu toe is Rutte steeds heel terughoudend geweest met het wijzen naar Rusland, maar ik denk dat dat na vandaag wel zal veranderen."

Ook minister Blok van Buitenlandse Zaken keert eerder terug uit Luxemburg, waar hij met de koning en koningin is voor een staatsbezoek. Koning Willem-Alexander zei daar dat het rapport een open zenuw raakt bij iedereen die door de MH17-ramp is getroffen:

Overigens werd de 53e brigade in Koersk eerder al genoemd door onderzoekscollectief Bellingcat. Eind vorig jaar identificeerde Bellingcat een Russische generaal als betrokkene bij de aanslag. Morgen geeft Bellingcat een persconferentie die de NOS live uitzendt.