De politieke impasse in Italië lijkt voorbij nu de Vijfsterrenbeweging (M5S) en Lega een coalitie proberen te smeden. Dat betekent niet alleen dat de Italianen waarschijnlijk niet opnieuw naar de stembus hoeven, maar ook dat er een eurosceptische regering in de maak is. De twee partijen zijn allebei geen fan van de Europese Unie.
En dat is wel iets waar de EU rekening mee moet houden, zegt correspondent Mustafa Marghadi. "Deze partijen willen bezuinigingen en strenge budgetregels terugdraaien. Zoals de verhoogde pensioenleeftijd die een paar jaar geleden is ingevoerd onder druk van de EU. Daarnaast willen ze weer geld uitgeven, terwijl de staatsschuld al torenhoog is."
Op het gebied van migratie willen Lega en M5S juist een strenger beleid voeren. "Omdat ze vinden dat de EU Italië in de steek heeft gelaten. Ze willen economische migranten bijvoorbeeld sneller terugsturen. Lega-leider Matteo Salvini heeft al gedreigd havens te sluiten waardoor schepen van ngo's met migranten niet kunnen aanmeren."
Het Europese gebouw wankelt
Marghadi noemt de mogelijke coalitie tussen anti-establishmentpartij M5S en het rechtse Lega bijzonder. De Vijfsterrenbeweging won vooral in het zuiden, waar veel werkloosheid is. De Lega won daarentegen in het noorden, een van de rijkste regio's van Europa, waar men af wil van de hoge belastingdruk.
"Wat dat betreft hebben de partijen dus een andere aanpak. Maar ze zijn wel allebei anti-EU en anti-euro." Italië stevent af op de meest eurosceptische regering die een oprichter van de EU ooit heeft gekend, zegt Marghadi. "Er breken onzekere tijden aan wat betreft de toekomst van Italië in Europa."
De huidige politieke ontwikkelingen lijken ook de Italiaanse president, Sergio Mattarella, zorgen te baren. In een toespraak zei hij gisteren dat "het Europese gebouw" aan het wankelen is en onderhoud nodig heeft. Hij pleitte voor een sterk Europa en uitte kritiek op het nationalisme waarin mensen lijken te vluchten.
Wie deze regering ziet als een bedreiging voor Europa, ziet het vooral als een bedreiging voor zijn eigen positie.
Toch verwacht historicus en Italië-kenner Pepijn Corduwener geen radicale breuk tussen Italië en de EU. Al kunnen er volgens hem wel flinke botsingen ontstaan op bepaalde dossiers. "Bijvoorbeeld als het gaat om de eurozone en migratie, of de aanpak van Rusland. Dit wordt wel een regering die andere taal uitslaat."
Corduwener schreef het boek Proeftuin Italië, over het land als laboratorium voor moderne politiek. "Overal in Europa verliezen oude volkspartijen kiezers, ze moeten kunstgrepen uithalen om aan de macht te blijven. Het is een kwestie van tijd voordat ze de tweede viool gaan spelen. In Italië is die ontwikkeling nu al zichtbaar."
Zo is de Vijfsterrenbeweging een anti-establishmentpartij die directe democratie belangrijk vindt, zegt Corduwener. "Ze willen veel meer inspraak voor burgers. De partij wil bijvoorbeeld het regeerakkoord online voorleggen aan hun achterban. Zo'n partij kennen we helemaal niet binnen Europa."
Toch hoeft de EU zich volgens Luigi Di Maio, de leider van M5S, weinig zorgen te maken. "We kennen de Europese situatie en we weten dat er bepaalde dingen moeten worden gedaan. Wie deze regering ziet als een bedreiging voor Europa, ziet het vooral als een bedreiging voor zijn eigen positie."
