Is het tijd voor een andere Dodenherdenking?
Discussie in aanloop naar de Nationale Dodenherdenking op 4 mei is de laatste jaren niet meer weg te denken. Dit jaar lopen de gemoederen hoog op rond de actiegroep Geen 4 Mei Voor Mij, die een lawaaiprotest wil houden rond de Dodenherdenking op de Dam. Op dit moment wordt in een kort geding door de rechter bepaald of dat mag.
Maar wie herdenken we nou precies? Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft dat in een memorandum vastgelegd.
"Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Allen - burgers en militairen - die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, en daarna in oorlogssituaties en bij vredesoperaties."
Geen daders
In een toelichting op het memorandum staat verder dat we op 4 mei alleen slachtoffers herdenken en geen daders. En dat is nu juist een van de pijnpunten van initiatiefnemer Rogier Meijerink van Geen 4 Mei Voor Mij. Want Nederlandse militairen die in het toenmalige Nederlands-Indië meededen aan de politionele acties waren wel degelijk daders, stelt hij.
We herdenken oorlogsmisdadigers die niet onderdoen voor nazi's.
Daarnaast wijst Meijerink erop dat op de Dam alleen witte slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden herdacht "terwijl er in Nederlands-Indië 4 miljoen doden vielen door oorlogsgeweld". "Deze mensen", zo schrijft hij op de Facebooksite van de actiegroep, waren ook Nederlandse onderdanen, aangezien Nederland 27 december 1949 erkent als het moment waarop Indonesië onafhankelijk werd van Nederland.
De politionele acties die de Nederlandse strijdkrachten in het toenmalige Nederlands-Indië uitvoerden om vlak na de Tweede Wereldoorlog het koloniale gezag te herstellen, vonden plaats tussen juli 1947 en januari 1949. De Indiërs die daarbij om het leven kwamen waren dus ook Nederlandse onderdanen, maar zij worden niet genoemd bij de herdenking en krijgen ook geen krans. "Nederland herdenkt wèl de daders maar dus niet de slachtoffers van deze racistische volkerenmoorden", concludeert Meijerink.
Sterker nog, volgens Meijerink herdenken we op 4 mei "dus oorlogsmisdadigers die niet onderdoen voor nazi's. En hun Nederlandse slachtoffers worden uitgewist uit ons collectieve geheugen om aan het ideaal van witte suprematie te voldoen."
Onrust en woede
Om een signaal af te geven aan "de racisten die ons land regeren" wilde Meijerink een lawaaidemonstratie organiseren precies om 20.00 uur tijdens de Dodenherdenking. Inmiddels heeft hij zijn plan iets bijgesteld. In plaats van lawaai te maken tijdens de twee minuten stilte wil hij nu een paar minuten voor 20.00 uur een luchtalarm laten klinken.
Het oorspronkelijk plan veroorzaakte in ieder geval veel onrust en woede bij grote groepen mensen. Tegenstanders noemen het respectloos.
Een groep van AFC Maluku, de harde kern van Ajax, heeft al aangekondigd dat ze ingrijpen als er tijdens de herdenking lawaai wordt gemaakt. Ze willen niet dat het eerbetoon aan hun opa's, die als KNIL-militairen met de Nederlanders meevochten, wordt verstoord.
Betrokken
Voorstanders begrijpen het punt van Meijerink wel dat er ook oorlogsmisdadigers worden herdacht. Ze pleiten voor een aanpassing van het memorandum van herdenking. Dat is in de loop der geschiedenis al een aantal keer aangepast. Daarbij werd de definitie van de slachtoffers die herdacht worden steeds ruimer en zo kon het gebeuren dat ook mensen die als dader beschouwd kunnen worden binnen de definitie vielen.
Ook wijzen sommige voorstanders erop dat het soms noodzakelijk om met de bestaande regels te breken om iets gedaan te krijgen.
Verstoringen van de herdenking zijn van alle tijd, zegt Ilse Raaijmakers die een boek schreef over de herdenking; De Stilte en de Storm. Volgens Raaijmakers is gedoe over de herdenking juist goed. "Het heeft een functie om er zo met z'n allen over te discussiëren. De ophef maakt mensen betrokken", zei ze in het Met Het Oog Op Morgen op NPO Radio 1.
Op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei staat dat de vorm en inhoud van de herdenking blijvend in ontwikkeling is om een zo breed mogelijk draagvlak te realiseren. Of de inhoud van de herdenking opnieuw moet worden aangepast, zal nog moeten blijken.
Op 4 mei om 20.00 uur zijn veel Nederlanders 2 minuten stil. Waar denken we aan tijdens die minuten stilte?
