In Servië werken 222 mensen aan een nieuwe brugconstructie. Slechts vijftig van hen zijn Servisch, de rest is Chinees. "De Chinezen gaven de lening voor het project en daarom krijgen ze ook het werk", legt voorman Marko Vuckovic uit.
Het is een opvallende situatie: een Chinese bank leent geld aan de Servische staat voor de bouw van een brug. Een Chinees bedrijf dat wordt ingevlogen, is verantwoordelijk voor de constructie en werkt voornamelijk met Chinese medewerkers.
Het wordt al 'de ijzeren vriendschap' genoemd, want beide partijen hebben iets wat de ander wil. China heeft miljarden om te investeren, en Servië is geografisch gezien een belangrijk land. Daarom zet China daar in op grote energieprojecten en infrastructuur.
Twee jaar geleden werd de Chinese president Xi Jinping als een held onthaald in het arme Servische stadje Smederevo. Een Chinees staatsbedrijf had de verliesgevende staalfabriek opgekocht, met het idee de fabriek in ere te herstellen. Dat zou voor meer banen zorgen en op die manier bijdragen aan de economische ontwikkeling van Servië en Smederevo.
De duizenden inwoners waren destijds vol verwachting, maar nu, twee jaar later, heerst er vooral teleurstelling in Smederevo. Alleen de vakbondsleider durft ons daarover vertellen. Het Chinese management lijkt alleen symbolisch aanwezig.
De Chinezen willen Europa veroveren met hun producten.
"Ze vermijden ons, ze krijgen geen toestemming om met ons te spreken of misschien willen de managers ons niet meer bij de ontmoetingen hebben", zegt vakbondsleider Mileta Gujanicic. "Bovendien merken we niks van investeringen in de fabriek. Nul."
Want wat doen de Chinezen met een verouderde staalfabriek? Is het een dekmantel om Chinees staal op de Europese markt te brengen? "Hun belang is duidelijk", zegt Gujanicic. "Ze willen Europa veroveren met hun producten, en een van die producten is staal. Ze leggen een nieuwe zijderoute aan. Wat er achter de schermen gebeurt, weet niemand."
"Voor de Chinezen is het makkelijker om een land binnen te dringen dat niet in de EU ligt, want er zijn geen beveiligingen door EU-instituties", zegt econoom Igor Novakovic. "En daarbij zijn de deals met de Chinezen niet transparant. Dus de meeste akkoorden zijn niet openbaar: je kan het niet vinden op internet of in de Staatscourant."
Servië heeft honderden miljoenen euro's geleend van China en cruciale bedrijven zoals de staalfabriek zijn in Chinese handen. Het arme land heeft het geld hard nodig, maar daar wil China wat voor terug.
De Europese Unie heeft Servië en andere Balkanlanden al in 2025 een lidmaatschap in het vooruitzicht gesteld. Maar Brussel zou daarmee ook Chinese invloed binnenhalen. Want bij de Chinese investeringen horen subtiele politieke banden, denkt Novakovic.
"Die banden zijn niet zichtbaar, want de Chinezen zeggen dat er geen politieke voorwaarden zijn verbonden aan hun investeringen." Maar hij verwacht uiteindelijk vriendelijke aanwijzingen vanuit Chinese hoek. "Zoals op de rug kloppen en vragen: kun je dit alsjeblieft voor ons doen? We zijn toch vrienden?"
