Moeten we blanke mensen voortaan wit noemen? De NOS geeft vandaag aan liever het woord 'wit' te gebruiken. "We gebruiken bij voorkeur wit in berichten omdat blank in tegenstelling tot zwart een positieve connotatie heeft", legt hoofdredacteur Marcel Gelauff uit.
"En dat doen we met name bij nieuws waarin het over de tegenstelling met zwart - of de relatie tussen wit en zwart - gaat." De achterliggende gedachte: "Blank roept associaties op met rein en schoon en zwart is dat dan blijkbaar niet." Hij benadrukt dat van een verbod op 'blank' geen sprake is.
De uitleg van de NOS volgt op een hoop ophef en discussie op sociale media naar aanleiding van een bericht over Zimbabwe, waarin wordt gesproken over 'witte boeren'. Mensen vroegen zich af waarom de NOS niet sprak van 'blanke boeren'. De keuze riep irritatie en verzet op.
Hoe gaan andere nieuwsredacties ermee om? Voor welk woord kiezen ze en waarom? We maakten een kleine inventarisatie.
'De Nederlandse samenleving verschiet van kleur'
De Volkskrant heeft ook een voorkeur voor het woord wit, schrijven ze. "Onderliggende problemen worden niet opgelost door het vervangen van 'blanke' door 'witte'. Toch verdient wit, alles afwegende, de voorkeur - als houvast, er bestaat geen woordverbod."
De overgang van 'blank' naar 'wit' gaat geleidelijk, zegt ombudsvrouw Annieke Kranenberg van krant. "De Nederlandse samenleving verschiet van kleur, waardoor er verschillend tegen ingeburgerde tradities en woorden wordt aangekeken. Dit sijpelt ook door in de krant, getuige de opkomst van 'wit'."
Ombudsman Adri Vermaat van Trouw lijkt het met haar eens te zijn. "De samenleving kiest steeds vaker voor de term 'wit' omdat 'blank' - indachtig het koloniale verleden - een superioriteit tegenover gekleurde mensen uitstraalt die er niet zou moeten of mogen zijn. Media dragen bij aan deze ontwikkeling. Ze kiezen vaker voor 'wit' omdat er een groeiend aantal redacteuren is dat blank naar racisme vindt neigen."
Trouw is hierop geen uitzondering. "Al is de term blank binnen de redactie niet verboden. In de krant is ze weliswaar minder, maar toch regelmatig terug te vinden."
Als blank alleen nog maar klinkt als de blanke top der duinen, ja, dan is wit wél neutraler.
"Bij ons speelt het geen rol op de redactie", is de reactie van RTL aan Nieuwsuur. Ook bij het AD komt de kwestie 'wit' of 'blank' niet voor in hun stijlboek, zegt redacteur Rennie Rijpma. "Tijden en taal veranderen, en soms moet het stijlboek dan aangepast worden. Wellicht dat we binnenkort een besluit nemen over wat we hier bij voorkeur gebruiken, maar op dit moment is dat nog niet gebeurd."
Een eindredacteur van NRC worstelde een jaar geleden met de twee termen bij een artikel over onrust in 'zwart Amerika'. Hij kon geen uitsluitsel vinden. Niet onder collega's, en ook niet in het stijlboek - waarin taalkwesties op hoofdlijnen worden besproken.
Voorlopige conclusie: "Taalgebruik evolueert. Een beladen woord kan in onbruik raken, zoals met allochtoon is gebeurd. Als blank alleen nog maar klinkt als de blanke top der duinen, ja, dan is wit wél neutraler", aldus NRC-ombudsman Sjoerd de Jong. Volgens hem moet een redactie zich hier niet krampachtig aan onttrekken.
Culturele aannames
We spraken ook met Anousha Nzume. Zij koos in haar boek Hallo witte mensen bewust voor wit. "Blank heeft een negatieve en koloniale connotatie. In de Gouden Eeuw wilde men het verschil aangeven tussen superieure en inferieure mensen. Bij blank lag de nadruk op het gebrek aan kleur. Het reine, het pure versus de wilde, zwarte mens."
Zij vindt 'wit' in dat opzicht veel neutraler. "Het omschrijft een kleur, net zoals zwart. En het wordt ook al heel lang gebruikt in de Nederlandse taal om een huidskleur te omschrijven. Iemand als Multatuli sprak in zijn boeken ook al over een 'witte man'."
Persoonlijk vindt Nzume 'blank' geen fijn woord. "Het grijpt terug naar een verdrietig verleden waarvan in onze maatschappij nog steeds sporen zijn te vinden. Mensen van kleur hebben bijvoorbeeld veel minder kans op een baan. Die culturele aannames hebben nog steeds effect."
Volgens de NOS ben ik nu een witte man. Maar wit heeft niets te maken met huidskleur.
De keuze van de NOS leidde tot Kamervragen. PVV-Kamerlid Martin Bosma diende ze in. "Volgens de NOS ben ik nu een witte man. Maar blank is al duizenden jaren oud, dat is gewoon wat we zijn. En wit heeft niets te maken met huidskleur. Dat zegt ook de Van Dale. Dus kan ik geen witte man zijn."
De link die wordt gelegd tussen 'blank' en bijvoorbeeld het koloniale verleden of de apartheid, noemt hij onzin. "Ik vind het wel heel vergezocht dat je aan de andere kant van de wereld moet kijken om een woord in diskrediet te brengen. Dan heb je een politieke agenda."
Hij vindt dan ook dat de keuze voor 'wit' niet wordt gemaakt op basis van journalistieke normen. "De NOS wordt zo een speelbal van een politieke beweging. Ze moeten journalistiek hun werk doen en niet ons proberen op te voeden en andere woorden te laten zeggen. Er is niks mis met blank."