Is Marco Kroon, die tien jaar na dato pas meldde dat zijn eenheid in Afghanistan een vijand uitschakelde en dat destijds niet rapporteerde, voor dat niet melden strafbaar? Het Openbaar Ministerie (OM) is een onderzoek begonnen naar het incident in Afghanistan in 2007.
"Ik heb als commandant van mijn eenheid een vijand moeten uitschakelen die een ernstig gevaar vormde voor de operatie en ook een gevaar vormde voor het leven van mijn mannen en mijzelf", verklaarde Kroon gisteren.
"Gelet op de grote politieke en militaire gevoeligheid en het hoge afbreukrisico heb ik dit incident lange tijd geheim móeten houden. Ik wilde en kon de operatie niet in gevaar brengen."
Strafbaar
De operatie is met geheimzinnigheid omgeven, maar als Kroon zijn meerderen niet heeft ingelicht, kan een rechter hem daar wel degelijk voor veroordelen. Alle incidenten, ook van geheime missies, moeten namelijk gemeld worden.
Dat zegt Terry Gill, professor militair recht. Hij wil niet op de zaak van Kroon ingaan maar legt wel uit dat het niet melden van een geweldsincident strafbaar is. "Een militair heeft altijd de plicht melding te doen. Dan wordt er een rapport opgesteld en wordt de zaak getoetst aan de geweldsinstructies."
"Het incident maakt deel uit van de ambtsinstructies, de zogeheten rules of engagement (gevechtsregels), en die hebben het karakter van een dienstbevel of een dienstinstructie. Het niet nakomen van een dienstbevel of dienstinstructie heeft juridische consequenties", zegt Gill.
Volgens de oud-generaal-majoor bij het Nederlandse Korps Mariniers, Frank van Kappen, opereren de special forces, waar Kroon deel van uitmaakte, geheel los van de overige militairen en los van de gewone bevelslijnen.
"Ze ondernemen geheime operaties. Dat gaat buiten de normale commandolijnen om, en ressorteren rechtstreeks onder de Commandant der Strijdkrachten (CDS) of de onder de CDS functionerende Directie Operaties, de Joint Special Operations Section."
De rules of engagement worden per missie vastgesteld door het eigen land. "Ik heb op Haïti meegemaakt dat Canada geen gewapende soldaten mocht inzetten voor een bepaald doel, toen hebben we Pakistani's ingezet die dat wel mochten", zegt Van Kappen.
Het is belangrijk dat de daden van militairen kunnen worden getoetst.
Naarmate de omstandigheden van een missie onoverzichtelijker zijn, moeten de gevechtsregels volgens Van Kappen soepeler zijn. "Want de commandant ter plaatse kan het beste bepalen welke middelen het best kunnen worden ingezet."
Binnen de missie van de special forces is geheimhouding essentieel. Van Kappen: "Het ligt zeer gevoelig en is zeer gevaarlijk. Hoe groter het aantal mensen is dat ervan weet, hoe groter de kans op uitlekken en daarmee op gevaar voor de mannen die de operatie uitvoeren."
Dat betekent ook dat niet iedereen op de hoogte is van alle ins en outs. "Het kringetje wordt zo klein mogelijk gehouden. Mensen lopen enorme risico's: je zit in afgelegen gebieden waar geen hulp mogelijk is, als het dan fout gaat leg je het loodje", aldus Van Kappen.
Het incident dat Kroon nu heeft gemeld kan volgens de oud-generaal-majoor een schending van de krijgstucht zijn, maar ook een zaak zijn voor de strafrechter. "Daar zie ik wel een spanningsveld: aan de ene kant publieke controle en aan de andere kant de geheimhouding die noodzakelijk is voor geheime operaties."
Maar volgens Gill moet het altijd mogelijk zijn om een missie te toetsen. "Voor het succes van de missie is dat van belang en het is ook belangrijk dat de daden van militairen kunnen worden getoetst", zegt Gill.
Afhankelijk van de ernst van de zaak staat er op het negeren van een dienstbevel een geldboete of gevangenisstraf.
