'Helft 12-16 jarigen vindt zichzelf verslaafd aan sociale media'
• Ga je langer door met gebruiken dan je je oorspronkelijk had voorgenomen?
• Kom je daardoor in de problemen?
• Heb je daardoor meer ruzie met je ouders?
Aan de hand van vragenlijsten met dit soort vragen onderzoeken wetenschappers van de Universiteit Utrecht in hoeverre jongeren afhankelijk zijn van het gebruik van sociale media op hun smartphone.
De eerste resultaten zijn al op internationale congressen gepresenteerd, zegt Regina van den Eijnden, een van de onderzoekers van de Universiteit Utrecht. Zij noemt de zorgen over smartphoneverslaving onder kinderen, waarover aandeelhouders van Apple aan de bel trekken, terecht. "Kinderen met een socialemediaverslaving worden steeds minder gelukkig."
Afhankelijk van de telefoon
Het onderzoek loopt nog. In de laatste meting vulden ruim 2700 leerlingen tussen de 12 en 16 jaar de vragenlijsten in. Ongeveer de helft van hen noemt zichzelf in meer of mindere mate verslaafd aan sociale media. Dat resultaat komt overeen met de resultaten van een enquête in de Verenigde Staten van Common Sense Media in 2016.
Verslaafd aan sociale media en aan hun telefoon, dat is nagenoeg hetzelfde, zeggen de onderzoekers. Jongeren zijn afhankelijk van berichten op WhatsApp of Facebook Messenger en socialenetwerksites als Instagram en Snapchat.
Ook docenten vinden mobieltjes een probleem. Uit een recente enquête van DUO blijkt dat 93 procent van de leerkrachten zich zorgen maakt. Ze denken dat leerlingen erdoor afgeleid raken, zich minder kunnen concentreren en de studieresultaten achteruit gaan.
Regels zijn er wel, maar helpen onvoldoende. Zo mogen leerlingen op een meerderheid van de scholen hun telefoons uitsluitend voor speciale opdrachten gebruiken, maar geven docenten aan dat slechts een minderheid zich aan de regels houdt.
Ook ouders missen de instrumenten om het gebruik van smartphones in goede banen te leiden, zegt Justine Pardoen van bureau Jeugd & Media. Smartphone-ontwikkelaars zijn daarbij niet behulpzaam, vindt ze.
"De mobiele industrie is echt niet geïnteresseerd in wat ouders nodig zouden hebben. Ze willen gewoon de markt veroveren. Ouders moeten het altijd zelf doen."
Geen officiële verslaving
Officieel is afhankelijkheid van je smartphone en sociale media overigens geen verslaving te noemen. Nog niet, in elk geval.
"De smartphone is natuurlijk best wel jong", aldus Van den Eijnden. "Het besef dat mensen er wel heel veel op zitten, kwam eigenlijk pas rond 2012." Een officiële diagnose laat nog even op zich wachten, daar is jaren onderzoek voor nodig.
Wel heeft Van den Eijnden samen met andere onderzoekers gekeken naar diagnoses voor andere verslavingen, zoals alcohol. Aan de hand van criteria die daarvoor gebruikt worden, maakten de onderzoekers van de Universiteit Utrecht een soort checklist om socialemediaverslaving te meten.
Voldoen kinderen aan ten minste vijf van de negen punten op de checklist dan zijn ze waarschijnlijk verslaafd, stellen de onderzoekers.
Kinderen zijn negatiever
Opvallend: volgens die methode is ongeveer één op de twintig kinderen in het onderzoek daadwerkelijk verslaafd. Dat is dus een stuk minder dan kinderen zelf aangeven.
De gevolgen van een verslaving kunnen ernstig zijn, stellen de onderzoekers. Niet voor het sociale leven van leerlingen, maar wel voor de tevredenheid over hun eigen leven. "Daar zie je een heel duidelijk effect. Kinderen die verslaafd zijn, worden steeds minder gelukkig."
Waarom dat zo is, dat onderzoeken ze in Utrecht nu nog. Van den Eijnden heeft al wel een vermoeden. "Ze ervaren meer stress. Bijvoorbeeld als ze hun telefoon niet bij zich hebben, even berichten niet kunnen beantwoorden, of heel veel berichten tegelijk ontvangen. Dan zijn ze daar zo eenzijdig mee bezig, daar worden ze waarschijnlijk niet echt gelukkig van."
