125 jaar De Telegraaf: 'Je bent ervoor of ertegen'
De Telegraaf viert zijn 125-jarige bestaan. De krant, met iets meer dan 400.000 abonnees, komt in heel veel huiskamers, kapperszaken en cafés. Ook op vakantie is De Telegraaf voor veel Nederlanders vaste prik.
Wat de grootste krant van Nederland volgens lector journalistiek Piet Bakker van de Hogeschool Utrecht het meest typeert, is het actievoeren. "Dat is het handelsmerk en zit de krant in het bloed. Zo wordt de asfaltlobby nog steeds hevig gevoerd. En de strijd tegen de publieke omroep gaat nu zo'n beetje zijn negentigste jaar in."
Een ander voorbeeld noemt Bakker de kop over premier Rutte, na de kabinetsformatie in 2012. Er waren plannen gemaakt voor een inkomensafhankelijke zorgpremie. De Telegraaf noemde de premier op de voorpagina Marx Rutte, verwijzend naar de grondlegger van het communisme. De inkomensafhankelijke zorgpremie werd nooit ingevoerd.
In de jubileumbijlage van vandaag schrijft hoofdredacteur Paul Jansen, zoals veel collega's voor hem, dat Telegraaf-journalisten "de thermometer in de samenleving zijn" en "de stem van de gewone man, die zo vaak wordt genoemd maar zelden wordt gehoord".
Verontwaardigd
Bakker omschrijft het vaker genoemde 'Telegraaf-dna' als permanente verontwaardiging over wat er in Nederland gebeurt, zoals de belastingdruk en criminaliteit. "Verontwaardiging stijgt op uit de kolommen van De Telegraaf. Daar is de krant uniek in. Dat wordt ook groots aangezet door chocoladeletters in de koppen."
Die verontwaardiging leidt volgens Bakker ook tot een zekere voorspelbaarheid. "Elke dag verontwaardiging over hetzelfde onderwerp valt niet bij iedereen goed." Maar niet veel mensen staan onverschillig tegenover De Telegraaf, zegt hij. "Je bent ervoor of ertegen."
Zo ziet Paul Jansen dat ook. "De rode draad uit ons bestaan is misschien wel dat iedereen altijd wat van De Telegraaf vindt. Zo hoort het ook: goed of slecht. De Telegraaf is een uitgesproken krant, die stelling durft te nemen", schrijft hij in de jubileumbijlage.
De Telegraaf is altijd een krant geweest die het rumoer opzocht.
En dat is al sinds jaar en dag het geval, zegt mediahistoricus Mariëtte Wolf. Ze promoveerde in 2009 op de geschiedenis van de krant. "De Telegraaf is altijd een krant geweest die het rumoer opzocht en zoveel mogelijk zelf nieuws maakte. Heel vooruitstrevend, qua journalistieke stijl, onderwerpkeuze en opmaak."
Hoewel de krant zijn journalistieke stijl heeft voortgezet, de politieke kleur is over de decennia heen wel sterk veranderd. Bij de oprichting in 1893 was De Telegraaf een sociaal-liberaal dagblad. "Er werkten heel veel socialisten op de redactie. In 1918 steunden ze de revolutie van Troelstra en was De Telegraaf eventjes echt een socialistische krant."
'Nazigif'
In de jaren 30 maakte De Telegraaf een flinke ruk naar rechts en steunde de krant de anti-revolutionair Colijn, vertelt Wolf. In de Tweede Wereldoorlog probeerden de meeste redacteuren "er een niet al te foute krant van te maken". "In het laatste jaar, nadat de hoofdredacteur en veel redacteuren waren opgestapt, is het jammerlijk mislukt om het grootste nazigif tegen te houden. De Telegraaf werd toen een SS-hetzeblad. Dat werkt nog steeds door op het imago."
Verschuivingen in het politieke spectrum zijn heel grillig en moreel lenig.
In de jaren 70, tijdens het premierschap van Joop den Uyl (PvdA), deed de krant aan 'kabinetje pesten'. "De Telegraaf bedreef politiek tot en met en was twee handen op één buik met Hans Wiegel van de VVD." Daarmee stond de krant lijnrecht tegenover bladen als de Volkskrant en Vrij Nederland. "Begin jaren 80 zijn die harde randjes er een beetje af gaan slijten en zijn de kranten meer op elkaar gaan lijken." Wolf noemt die verschuivingen in het politieke spectrum "heel grillig" en "moreel lenig".
Op de trom
Wolf verklaart dat door een combinatie van de tijdsgeest, wie er aan het roer van de krant staat en hoe het met het dagblad gaat. Maar ze is het met Bakker eens als het gaat om de consistentie van het actievoeren. "Ze hebben altijd op de trom geslagen. Dat gaat extra hard als het wat minder gaat met de krant, zoals de laatste jaren. Er is meer behoefte om jezelf te onderscheiden als je lezers weglopen. En nog meer behoefte om aanwezig te zijn in het politieke debat, een krant te zijn waar niemand omheen kan."