Waarom het ene woord van het jaar wel ingeburgerd raakt en het andere niet

• Levi van Eck

  redacteur Online

Bokitoproof, tuigdorp, swaffelen, ontvrienden en selfie. Sommige van die woorden zijn meer ingeburgerd geraakt dan andere, maar één ding hebben ze gemeen: het zijn allemaal winnaars van de Van Dale Woord van het Jaar-verkiezing. Vandaag werd het woord appongeluk tot woord van het jaar gekozen, een ongeluk veroorzaakt door het appen.

Het is nu dus de vraag of appongeluk net zo ingeburgerd raakt als selfie (2013) of dat we er na dit jaar niks meer van horen, zoals bij het woord dagobertducktaks, uit 2014. "De discussie over appen in het verkeer zal nog wel eventjes gevoerd worden. Ik denk dat er een grote kans is dat het blijft bestaan", zegt Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke van Dale.

Dat sommige woorden niet meer worden gebruikt, komt volgens Den Boon omdat die erg op de actualiteit van dat jaar inspeelden. "Denk bijvoorbeeld aan gedoogregering. Dat woord gebruiken we niet meer, omdat dat kabinet er niet meer is."

Toch hebben sommige woorden beter voet aan de grond gekregen dan we in eerste instantie dachten, zegt Den Boon. "Bokitoproof werd actueel na het uitbreken van de gorilla in 2007 in Blijdorp. Het woord zelf hoor je niet veel meer, maar laatst stond in de krant dat Trump en Poetin als twee Bokito's tegenover elkaar stonden. Of tuigdorp, het woord van het jaar 2011. Dat wordt niet meer gebruikt, maar afgelopen zomer hadden ze wel ergens last van tuigmeeuwen. Tuig was een woord dat vooral los werd gebruikt, maar nu zie je het steeds vaker als samenstelling."

Volgens Den Boon zijn Nederlanders meesters in het maken van nieuwe samenstellingen. Daar kan hij erg van genieten. "Veel mensen mopperen dat het leidt tot verloedering van onze taal, maar het geeft juist aan dat onze taal dynamisch is en goed beheerst wordt door grote groepen mensen. Het laat zien dat taal een levend organisme is."

Van treitervlogger naar excuusvlogger

Als voorbeeld noemt hij het woord van 2016, treitervlogger, ook redelijk ingeburgerd volgens Den Boon. "Dat ging natuurlijk om die vlogger van vorig jaar, maar dit jaar is diezelfde treitervlogger in de media omgedoopt tot excuusvlogger omdat hij in een vlog zijn excuses moest aanbieden van het Openbaar Ministerie."

De Woord van het Jaarverkiezing laat volgens Den Boon vooral zien hoe de wereld verandert en wat mensen bezighoudt. De laatste jaren is terrorisme een terugkerend thema in de verkiezing. "Bijvoorbeeld de woorden lokterrorist en truckterreur. Als die woorden nu verdwijnen en je ze over 20 jaar in de krant leest, weet je als 50- of 60-jarige nog wel wat ermee bedoeld wordt."

Het succesvolste Woord van het Jaar is misschien wel selfie, dat in 2013 de verkiezing won. Tien jaar geleden hadden we er nog nooit van gehoord. "Dat is het wonder van de taal. Het woord selfie is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Het blijft de komende honderd jaar wel in het woordenboek staan en het zal later ook in historische teksten worden aangetroffen."