We moeten wettelijk vastleggen wat onafhankelijkheid precies betekent, zegt Pieter van Vollenhoven. "Als een organisatie zich onafhankelijk noemt, dan moet deze de erkenning krijgen dat daaraan wordt voldaan."
Hij reageert op de uitzending van Nieuwsuur waaruit bleek dat de onafhankelijkheid van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) ernstig is aangetast. De politiek heeft jarenlang onderzoeken beïnvloed om uitkomsten te krijgen die het eigen eigen gelijk van ministers en topambtenaren zouden moeten bewijzen.
Van Vollenhoven is voorzitter van de Stichting Maatschappij en Veiligheid (SMV) en oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Toen hij het nieuws over de aangetaste onafhankelijkheid hoorde, was hij teleurgesteld.
"Je ziet hoe moeilijk het is gesteld met het woord onafhankelijkheid. Het is een begrip in de Nederlandse samenleving, maar in de werkelijkheid is het anders. Je moet er hard voor knokken en een wet achter je hebben om die onafhankelijkheid te bewaren."
Een protocol of een gedragscode stelt in mijn beleving niets voor.
Vandaag bleek dat deze week in alle stilte is de gedragscode integriteit voor rijksambtenaren is aangescherpt. Er is een paragraaf toegevoegd over 'betrokkenheid bij onafhankelijk onderzoek' en 'wetenschappelijke integriteit'. Het moet ambtenaren houvast bieden als ze te maken krijgen met het verrichten of laten verrichten van onderzoek.
Die aanpassing is volgens Van Vollenhoven niet genoeg. "Een protocol of een gedragscode stelt in mijn beleving niets voor. Daar wordt net zo makkelijk van afgeweken. Alleen als je de wet gaat overtreden, wordt het iets anders."
Geen incident
Van Vollenhoven denkt dat het gaat om een structureel probleem. Volgens hem zou het er bij onafhankelijke onderzoeken vaker zo aan toe kunnen gaan. Hij heeft daar een "angstig voorgevoel" over.
"Als ik kijk naar alle ervaring met onafhankelijk onderzoeken, gaat het zelden om een incident. Het zijn allemaal structurele gevallen. Ook bij onafhankelijke onderzoeken kon het tientallen jaren duren voordat een klokkenluider meldde dat er iets mis was. Ik vrees dat het ook wel eens langer duurt."
