Bedrijven hebben geen idee hoe ze zich moeten voorbereiden op een brexit

Premier Rutte waarschuwt land- en tuinbouwbedrijven dat ze zich moeten voorbereiden op problemen door de brexit. De belangen zijn groot voor Nederlandse boeren. Vorig jaar exporteerden ze in totaal voor 6,1 miljard euro naar Groot-Brittannië. Maar wat blijft daarvan over bij bijvoorbeeld een 'harde brexit'? En hoe bereid je je voor, terwijl je nog helemaal niet weet hoe zo'n brexit eruit komt te zien?

Wat staat er op het spel?

Veel. Groot-Brittannië is het op twee na belangrijkste exportland voor Nederlandse landbouwproducten. Alleen naar Duitsland en België wordt meer geëxporteerd. Tien procent van de 61 miljard aan landbouwexport ging vorig jaar naar Groot-Brittannië. De belangrijkste producten zijn vlees (1,1 miljard), bloemen en planten (1 miljard), groenten (0,7 miljard) en bereidingen van groenten en fruit (0,5 miljard).

Hoe werkt het nu?

Exporteren naar Groot-Brittannië is nu doodeenvoudig. Het land is als EU-lid onderdeel van de Europese interne markt. En binnen die markt is er een vrij verkeer van goederen. Dat betekent dat er geen importtarieven zijn tussen EU-landen. Ook heb je geen exportcertificaten nodig en zijn er geen grenscontroles van goederen.

Hoe werkt het na de brexit?

Dat weet nu nog niemand. Want dat hangt helemaal af van wat de EU en Groot-Brittannië afspreken over de handel. En dat is nog onduidelijk. Handel wordt namelijk pas besproken in de tweede fase van de brexitonderhandelingen. En we zitten nu nog in de eerste fase. Die gaat over de zogeheten scheidingsrekening, de Ierse kwestie en de positie van EU-burgers in Groot-Brittannië en Britse burgers in de EU. Pas als dit is uitonderhandeld, wordt er over handel gesproken.

Er zijn wel verschillende scenario's:

Het beste scenario voor de Nederlandse export is als Groot-Brittannië ook na de brexit op de een of andere manier onderdeel blijft van de Europese interne markt. Want dan verandert er weinig. Dit zou kunnen, want ook niet-EU-leden IJsland en Noorwegen zijn deel van de interne markt. Maar de Britse premier May heeft al aangegeven ook uit de interne markt te stappen.

Het zwartste scenario voor de handel is een keiharde brexit zonder handelsovereenkomst. Dan is er dus niks geregeld en wordt er teruggevallen op de wereldwijde regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Dat betekent onder meer dat er importtarieven gaan gelden. En daardoor zou de export hard dalen, is de verwachting.

De Europese vleessector heeft in een rapport al onderzocht wat de gevolgen zouden zijn van een harde brexit zonder handelsdeal. Door de invoering van importbelastingen, controles en hogere transportkosten zal de export van Europees rundvlees tot wel 84 procent dalen en die van varkensvlees tot 48 procent.

Het zal ook leiden tot vleesoverschotten op de Europese markt. Daardoor zullen boeren minder verdienen aan hun vlees. De marktprijs voor rundvlees zal zo'n 8 procent dalen en die van varkensvlees met zo'n 7 procent. Dit zal leiden tot het verlies van 32.000 banen in de EU. "Onze sector is het meest gevoelig voor een brexit", zegt Frans van Dongen van de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV). "Wordt het een harde brexit, dan hebben we echt een gigantisch probleem".

Hoe bereiden bedrijven zich voor?

"Het is voor ons heel moeilijk om nu al concreet iets te doen", zegt Van Dongen. De brancheorganisatie gaat de komende tijd wel bedrijven proactiever benaderen om ze te vertellen dat ze mogelijk met exportcertificaten moeten gaan werken. "Bedrijven die nu alleen binnen de EU exporteren, hebben geen ervaring met exportcertificaten. Die zullen hun bedrijfsvoering moeten aanpassen. Bedrijven die al naar China of de VS exporteren, werken al met certificaten."

Bloemenexporteurs zeggen ook nog weinig te kunnen doen. Binnen een paar maanden willen ze wel beslissen om meer controleurs op te leiden voor het bureau dat bloemen en planten controleert op ziekten en plagen. Want mogelijk zijn dat soort controles straks nodig voor de export naar Groot-Brittannië. En dan heeft dat bureau opeens veel meer controleurs nodig. Door zulke controles zal het ook langer duren om bloemen in Groot-Brittannië te krijgen.

"Ik ben wel blij dat Rutte ook het gevaar ziet waar wij al een jaar voor waarschuwen", zegt Marc Calon, voorzitter van land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland. Maar je voorbereiden op een brexit waarvan je nog niet weet hoe die eruit zit, is volgens Calon moeilijk. "Wij kunnen niks doen nu, onze regeringen en de Europese Commissie zijn aan zet. Een harde brexit zou echt een horrorscenario zijn."

Het enige wat bedrijven al wel kunnen doen, is volgens Calon het aanboren van nieuwe afzetmarkten. Maar daar is de sector sowieso altijd mee bezig.

Hoe de brexit er ook uit komt te zien, om middernacht in de nacht van 29 op 30 maart 2019 (23.00 uur Britse tijd) is die een feit. Dat is over 478 dagen. Tenzij het hele project toch nog wordt afgeblazen. "Ik hoop nog steeds dat de brexit niet doorgaat", zegt Van Dongen van de COV. "Dat zou het beste zijn voor iedereen."