Nog even snel voor het tentamen een samenvatting of aantekeningen van een andere student kopen, dat doen veel studenten wel eens. Maar docenten zijn er minder blij mee: zij zien met lede ogen aan hoe studenten ook hún onderwijsmateriaal, zoals tentamens en hoorcollegesheets, op commerciële sites te koop aanbieden. Zonder toestemming dus.
"We hebben moeite met dit soort sites", laat een woordvoerder van de TU Delft weten. "Het materiaal is weliswaar bij ons openbaar beschikbaar, maar er zit wel auteursrecht op. Als je het overneemt, heb je toestemming nodig van de docent en indirect van de TU Delft. En dat gebeurt niet."
De bekendste sites waar studenten onderwijsmateriaal downloaden zijn Studeersnel (ook wel bekend als Studocu) en Stuvia. Een deel van het materiaal is gratis, maar het kan ook zijn dat je per document moet betalen of een abonnement moet afsluiten.
Het verkopen van deze studiematerialen is niet alleen voor deze sites, maar ook voor studenten big business: Zij kunnen bijvoorbeeld op Stuvia hun eigen samenvattingen, aantekeningen en andere onderwijsmaterialen verkopen aan andere studenten.
Maar op de sites staan ook documenten die studenten rechtstreeks van blackboard, een afgeschermde leeromgeving hebben gehaald. Wie op Stuvia bijvoorbeeld zoekt op tentamens, krijgt meer dan duizenden hits - aangeboden voor prijzen van 2 tot 10 euro. De docenten die de tentamens gemaakt hebben, blijken hier niets vanaf te weten. Ook op Studeersnel vind je readers, halve boeken en powerpoint-sheets.
En dat mag allemaal niet, volgens hoogleraar intellectueel eigendomsrecht Dirk Visser. "Alles wat een docent produceert, is auteursrechtelijk beschermd, van collegesheets tot tentamens. Eigen samenvattingen en aantekeningen mogen wel, maar dan mogen er geen hele alinea's of vormgeving gekopieerd zijn."
Wat nou wel en niet mag? Check daarvoor deze video:
Studeersnel en Stuvia vinden dat een ouderwetse gedachte. "Docenten hebben geen idee hoeveel er gedeeld wordt", zegt Marnix Broer van StudeerSnel. "Normaal gebeurt het op Facebook, WhatsApp en Dropbox - ook commerciële platforms. Wij bieden juist een openbaar platform, waar een groot deel gratis is. In onze voorwaarden staat dat het auteursrecht niet geschonden mag worden. Maar of dat gebeurt, weten wij in principe niet."
Het is hetzelfde als Marktplaats: als daar een gestolen fiets op staat, moet dat worden onderzocht.
Ook Stuvia waarschuwt studenten geen zaken te uploaden waar auteursrecht op zit, maar zegt ook dat niet te controleren. "Er komt dus nog wel eens wat rommel op te staan", zegt Jaap van Nes van Stuvia. "Maar het is hetzelfde als Marktplaats: als daar een gestolen fiets op staat, moet dat worden onderzocht en krijgt de gebruiker een waarschuwing."
De Belgische universiteiten van Leuven, Antwerpen en Gent namen afgelopen jaren maatregelen tegen de 'samenvattingenbusiness': zij verbieden studenten om documenten te uploaden op dit soort sites, of ze nu zelfgemaakt zijn of niet. Wie het toch doet, kan zelfs geschorst worden.
"Ik snap dat docenten dat niet fijn vinden, maar dat verbod is van de zotte en echt niet meer van deze tijd", vindt Broer van StudeerSnel. "We kunnen onze kop in het zand steken, maar dit kan je echt niet tegenhouden. Dat onderwijsmateriaal gedeeld wordt, is nu eenmaal zo. Wij mikken juist op verbetering van het onderwijs en bieden daarom ook oefenvragen aan."
Het verbod in België heeft volgens zowel Stuvia als Studeersnel weinig uitgehaald. "Studenten zijn daar gewoon doorgegaan met verkopen, maar dan onder een pseudoniem", laat Van Nes weten. "Het is voor ons nog steeds een groeimarkt."
Een aantal universiteiten laat weten de bedrijven steeds te vragen documenten offline te halen en studenten die ze verkopen aan te spreken. Maar verdere stappen ondernemen, blijkt ingewikkeld.
"Toen een docent van ons recent aan StudeerSnel vroeg om zijn materiaal offline te halen, gaven ze daar geen gehoor aan", laat een woordvoerder van de Universiteit Leiden weten. "Wij zetten onze juridische afdeling in om het eraf te halen, maar soms verschijnen de documenten niet veel later alweer online."
Kijk maar naar The Pirate Bay: het kost veel tijd en geld om daar achteraan te gaan.
"Het probleem is dat er geen kruid tegen gewassen is", bevestigt een woordvoerder van de Hogeschool van Amsterdam. "Kijk maar naar The Pirate Bay: het kost veel tijd en geld om daar achteraan te gaan. Dan is bij ons conclusie: we zetten ons geld liever in voor goed onderwijs en onderzoek."
Open acces
Daarbij komt dat niet iedere docent het erg vindt dat onderwijsmateriaal wordt geüpload. "Deze sites maken inbreuk op het auteursrecht, maar voorzien kennelijk wel in een behoefte waarin de universiteit zelf niet in voorziet", vindt ook hoogleraar Visser.
"Daarnaast zou je kunnen zeggen: universiteiten willen open acces op het gebied van wetenschappelijke artikelen. Dus waarom niet op gebied van onderwijsmaterialen?"