Catalonië is niet enige Europese regio met drang naar onafhankelijkheid
Het ging deze week veel over een mogelijke onafhankelijkheid van Catalonië. Maar Spanje is niet het enige land waar zo'n kwestie speelt. Ook in Italië, Frankrijk, België en op de Balkan strijden regio's voor onafhankelijkheid of meer zelfbestuur. We vroegen onze correspondenten ernaar.
Noord- vs. Zuid-Italië
"In Italië is met speciale interesse gekeken naar het referendum in Catalonië, omdat ook hier twee referenda op komst zijn", vertelt correspondent Mustafa Marghadi.
Het eerste vindt plaats op 22 oktober in de noordelijke regio's Lombardije en Veneto. "Het gaat hier echter niet om onafhankelijkheid, maar om meer autonomie. Los van de grote verschillen tussen de referenda in Noord-Italië was er hier uiteraard veel steun voor de Catalanen."
Lega Nord-partijleider Matteo Salvini was mild in zijn steun en hij uitte zelfs kritiek op het Catalaanse referendum. "Dat was vreemd. Hij noemde het impliciet illegaal, omdat het Italiaanse referendum wél is toegestaan door de staat." Dat is volgens Marghadi opvallend voor een leider van een partij die is opgericht als afscheidingspartij.
"De Lega Nord werd opgericht door Umberto Bossi, met het doel de noordelijke regio's af te scheiden van het zuiden. Hij kapitaliseerde de wrok van rijke noordelingen die vinden dat het arme zuiden op hun belastingcenten teert", zegt Marghadi.
Sinds Salvini in 2013 leider werd, is de partij omgebogen naar een rechts-nationalistische partij met anti-EU en anti-migratie als speerpunten. "Salvini vecht voor één Italië."
De oude garde van de Lega Nord spartelt tegen, maar Salvini heeft de touwtjes in de partij voorlopig stevig in handen. "En zonder een eensgezinde Lega Nord als drijvende kracht voor onafhankelijkheid, lijken deze referenda vooral te gaan om lagere belastingdruk voor de noorderlingen en meer ruimte om de eigen regels te bepalen", sluit Marghadi af.
Noord-Catalonië - in Frankrijk
De Franse president Emmanuel Macron was één van de eersten die publiekelijk zijn steun uitsprak voor Madrid, voor de centrale Spaanse regering. "Ik heb maar één gesprekspartner en dat is premier Mariano Rajoy", zei Macron.
"Zijn woorden galmden nog na toen in Montpellier en Perpignan honderden mensen de straat opgingen om hun steun te betuigen aan de Catalanen", vertelt correspondent Frank Renout. "Het zuidoostelijke puntje van Frankrijk, aan de grens met Spanje, wordt lokaal nog steeds Noord-Catalonië genoemd. Hoewel het al meer dan 350 jaar Frans is."
De betogingen in het zuiden waren waar de regering in Parijs toch een beetje voor vreesde, zegt Renout. "Frankrijk heeft namelijk van oost tot west bewoners in huis die zich misschien, Frans maar vooral ook Bretons, Corsicaans of Baskisch voelen."
Dat de Corsicanen en Bretonners er nog niet aan denken een referendum te houden, heeft vooral een pragmatische oorzaak: geld.
Op Corsica wonnen de voorstanders van onafhankelijkheid bij de laatste verkiezingen de meerderheid. De regionale parlementsvoorzitter Jean-Guy Talamoni was tijdens het Catalaanse referendum in Barcelona. "Wij steunen de Catalanen, omdat ze strijden voor een rechtvaardig doel," zei hij. In Bretagne was er tijdens het referendum een burgemeester die de Catalaanse vlag hees.
"Om die regionale sentimenten te beteugelen, heeft Frankrijk altijd een sterk gecentraliseerd bestuur gehad", zegt Renout. "Maar dat de Corsicanen en Bretonners er voorlopig nog niet aan denken om zelf een referendum te houden, heeft vooral een pragmatische oorzaak. Zonder steun uit Parijs, geld dus, zouden Corsica en Bretagne al snel failliet zijn."
De complexe Balkan
Ook op de Balkan wordt de Catalaanse zaak met grote interesse gevolgd. In het bijzonder in de noord-Servische provincie Vojvodina en in de Servische republiek in Bosnië.
In Vojvodina woont een flinke etnisch Hongaarse gemeenschap. "De partij Het Verbond voor Sociaal-democraten van Vojvodina (LSV) strijdt al jaren voor meer autonomie. Het stuurde zelfs afgevaardigden naar Barcelona op de dag van het referendum", vertelt Mitra Nazar in Belgrado. Toch is er tot nu toe geen poging gedaan een referendum uit te schrijven. Het blijft vooral bij een roep om meer autonomie voor de provincie binnen Servië.
In de Servische republiek in Bosnië (Republika Srpska) ligt dat anders. President Milorad Dodik zegt al jaren dat er een referendum moet komen over onafhankelijkheid voor de Servische minderheid in het land. "Liever nog wil hij aansluiting bij Servië, maar daar is Servië niet van plan aan mee te werken", aldus Nazar.
Servië gebruikt Catalonië om het Servische standpunt over de onafhankelijkheid van Kosovo te verstevigen.
Van een volksraadpleging kwam het tot nu niet. Mede vanwege internationale druk op het land waar Bosniakken (moslims), Kroaten en Serviërs nog op gespannen voet met elkaar samen leven.
Republika Srpska ontstond uit de Dayton-akkoorden die in 1995 een einde maakten aan de oorlog. "Over het Catalaanse referendum houdt Dodik zich nu op de vlakte. Hij zit in een lastig parket, want als hij het Catalaanse referendum openlijk zou steunen, zit hij niet meer op een lijn met bondgenoot Servië."
Dat heeft weer alles te maken met de immer gevoelige kwestie Kosovo. "Servië gebruikt Catalonië om het Servische standpunt ten opzichte van de onafhankelijkheid van Kosovo te verstevigen", zegt Nazar. Kosovo verklaarde zich in 2008 eenzijdig onafhankelijk. "Servië beschouwt Kosovo als provincie en de bakermat van de Servische geschiedenis."
Leiders van etnisch Hongaarse partijen in Roemenië benadrukken dat ze niet van plan zijn dezelfde weg te bewandelen als Catalonië.
En dan zijn er nog de Hongaren in Roemenië, 6,5 procent van de totale bevolking. Zij leven vooral in Transsylvanië, dat voor de Eerste Wereldoorlog bij Hongarije hoorde.
"Na de val van het communistische regime van Ceausescu werd de autonomiebeweging weer actief. Leiders van etnisch-Hongaarse partijen in Roemenië benadrukken dat ze niet van plan zijn dezelfde weg te bewandelen als Catalonië", legt Nazar uit. "Het blijft bij een oproep voor meer autonomie op politiek en administratief niveau. En betere behandeling van de Hongaarse minderheid in Roemenië."
Vlaamse nationalisten
Tot slot: onze zuiderburen. Mocht Catalonië de onafhankelijkheid uitroepen, dan wordt de vriendschap tussen Spanje en België op de proef gesteld, zegt correspondent Sander van Hoorn. "Want wat gaat Vlaanderen dan doen? En wat gaat België dan doen, waar de Vlaams-nationalistische NV-A de grootste partij is. Catalonië erkennen?"
"Nee, is nu de inschatting", zegt Van Hoorn. Want dat NV-A-kopstuk Jan Jambon (minister van Binnenlandse Zaken in de federale regering) de erkenning van Catalonië een kabinetscrisis waard vindt, ontkende hij eigenlijk meteen al. En dat was ruim anderhalf jaar geleden ruim voor die onafhankelijkheid concreet aan de orde was.
"Sindsdien is het NV-A-adagium verantwoordelijk en geleidelijk. Dialoog is de term die ook parlementsvoorzitter Peumans vaak in de mond neemt en ook de Catalanen als advies meegeeft."
Geleidelijke uitholling is dus het recept van de Vlaams-nationalistische NV-A.
Vlaams Belang zal de NV-A wel op nationalisme blijven uitdagen, denkt Van Hoorn. "En ook andere partijen ruiken bloed nu NV-A op verlies staat in de peilingen." Maar in de wandelgangen van het Vlaams parlement telt Peumans de zegeningen. De federale regering heeft steeds minder macht. "Geleidelijke uitholling is dus het recept van de Vlaams-nationalistische NV-A."
