Referendum Catalonië: meeste stembureaus gesloten, eerste uitslagen binnen

Liveblog gesloten, fijne avond!

Was vandaag het begin van het einde van Spanje, of was het een nieuw begin voor Catalonië? Het hangt er vanaf aan wie je het vraagt. Het was in ieder geval een gewelddadige en historische dag. Er werd gestemd in een omstreden referendum over onafhankelijkheid voor Catalonië.

De Spaanse politie viel binnen bij stembureaus en sleepte kiezers met geweld naar buiten. Honderden mensen raakten gewond. Premier Rajoy verdedigde het optreden van de politie en zei dat ze hun werk "in proportie hebben gedaan".

Voor de Catalanen die eindelijk konden stemmen - ook al was het referendum illegaal- voelde vandaag als een overwinning. Zo zei een oude man tegen NOS-verslaggever Eva Wiessing: "Het ziet ernaar uit dat we na al die jaren van strijd ergens komen. Het einde is in zicht."

Er zijn volgens het regiobestuur vandaag zeker 761 gewonden gevallen. Spanje zal zich daarvoor voor internationale gerechtshoven moeten verantwoorden, vinden de Catalanen. Premier Rajoy zei in een tv-toespraak kort na het sluiten van de stembureaus dat de politie gewoon zijn werk heeft gedaan en dat hij daar grote waardering voor heeft.

Er waren 5,3 miljoen stemgerechtigde Catalanen, maar het is door de chaotische verloop van de stembusgang onduidelijk hoeveel mensen echt hebben gestemd. Een betrouwbare exitpoll is dan ook niet te verwachten.

Betrouwbare exitpoll niet te verwachten

Het is onduidelijk hoeveel mensen er precies hebben gestemd vandaag, omdat de stembusgang zo chaotisch is verlopen. Op veel plaatsen ontbrak een kiesregister of werd een stembureau voortijdig gesloten door de Spaanse politie. Een betrouwbare exitpoll is dan ook niet te verwachten.

Burgers op straat

In Barcelona zijn veel mensen de straat op gegaan. Bekijk hier onze livestream.

Eerste uitslagen komen binnen

Bij stemlokaal 'La Escola dels Encants' in Barcelona hebben 3051 mensen gestemd. De uitkomst: 2074 keer ja, 231 keer nee, 93 blanco en 22 stemmen zijn nietig verklaard.

Stemmen worden overgedragen

Medewerkers van een stembureau in Barcelona dragen de stemmen over aan de Mossos, de Catalaanse politie.

Toespraak Rajoy

Minster-president Mariano Rajoy is begonnen met zijn speech. "Ik kan jullie vertellen wat iedereen al weet: er is geen officieel referendum over zelfbeschikking geweest in Catalonië, en onze wetten gelden nog steeds. Ik heb altijd geloofd dat mijn belangrijkste taak is om de wet te handhaven."

Ook zegt Rajoy dat het grootste deel van de Catalanen niet meedeed aan de protesten. "De meeste Catalanen hebben laten zien dat ze zich houden aan de wet. Ik begrijp de frustratie die sommige Catalanen voelen en dat spijt me."

Toch geeft hij aan dat vandaag de democratie gewonnen heeft. "We hebben binnen de wet gehandeld." Onafhankelijkheid voor Catalonië is volgens Rajoy geen optie. "De Catalaanse leiders moeten stoppen met het nemen van stappen die nergens toe leiden."

Bekijk de toespraak van minister-president Mariano Rajoy hier live.

'761 gewonden door protesten'

Volgens de Catalaanse regering hebben de protestacties van vandaag geleid tot 761 gewonden.

Stemlokalen dicht, maar niet overal

Om 20.00 uur zijn officieel de stemlokalen gesloten voor het omstreden referendum over onafhankelijkheid voor Catalonië. Hoewel er op veel plaatsen problemen zijn geweest met het stemmen, wordt de openingstijd niet verlengd, zei de regionale regering. Maar wie ergens in de rij staat, mag zijn stem nog uitbrengen.

Bij sommige stemlokalen stonden tot in de avond inderdaad nog veel Catalanen, maar dat waren veelal mensen die hun stem al hadden uitgebracht. Ze bleven bij het stembureau om te zien of alles wel goed ging en om te helpen een blokkade te vormen als de Spaanse politie zou ingrijpen.

Zie hier live beelden uit Barcelona van het sluiten van de stembureaus.

'319 stembureaus gesloten door nationale politie'

Volgens Jordi Turull, een woordvoerder van de Catalaanse regering, heeft de nationale politie vandaag 319 stembureaus gesloten. In totaal waren er ongeveer 2300 locaties waar Catalanen konden stemmen.

Stoel naar agent gegooid

In een video van het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken is te zien dat een stoel naar een agent van de nationale politie wordt gegooid. Dat gebeurde nadat hij zich bij een stembureau naar binnen vocht.

Verklaring premier Rajoy

De Spaanse minister-president Mariano Rajoy zal om 20.15 uur vanavond een toespraak houden over de gebeurtenissen van vandaag.

Merkel belt met Rajoy

De Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft gebeld met Spaanse premier Rajoy. Wat er precies is besproken, is onduidelijk.

Tegen en voor politie-optreden

De Catalaanse regering had geen goed woord over voor het harde politie-optreden van vandaag. De Catalaanse regiopresident Carles Puigdemont: "Dit geeft een zeer slecht beeld van Spanje, een schande die we ons altijd zullen herinneren."

Madrid heeft ook gereageerd, vertelt correspondent Rop Zoutberg. "De regering in Madrid heeft gezegd: vergeet alles wat je vandaag hebt gezien, er is geen referendum geweest. Het was verboden." Ook stonden ze achter de Spaanse politie. "Ze hebben hun steun betuigd aan de agenten, een veer in hun kont gestoken."

Waarom treedt Madrid zo hard op?

Waarom treedt de Spaanse politie vandaag eigenlijk zo hard op? Twee deskundigen leggen het uit. "Eigenlijk is het heel duidelijk: de Catalaanse regering denkt alleen aan zichzelf en de Spaanse regering denkt alleen aan zichzelf. Ze denken alleen aan hun eigen achterban, niet aan het landbelang", vertelt Eric Storm, hoogleraar Spaanse Cultuur.

Zeker de Spaanse premier Rajoy denkt alleen aan zijn eigen achterban, legt hoogleraar Spaanse Taal en Cultuur Gijs Mulder uit. Daarom koos hij ervoor om de Spaanse politie vandaag zo hard te laten optreden. "Hij bedient zijn electoraat. Zij riepen hem op om hard in te grijpen en dat doet hij."

Een 'Trumpiaanse zet', aldus Mulder, want zijn trouwe aanhang is relatief klein. Hij probeert een kleine achterban te plezieren met grote gebaren. "Het is ontzettend stom, want alle andere Spaanse politieke partijen staan hier niet achter. Zij spreken hier schande van." Zelf zal Rajoy zeggen dat hij geen keuze heeft, dat de wet gehandhaafd moet worden. "Maar dat klopt niet, het kan niet anders dan dat hij zijn eigen kiezers tegemoet komt", zegt Mulder.

Stembureaus sluiten om 20.00 uur

De Catalaanse regering heeft besloten dat de stembureaus om 20.00 uur vanavond zullen sluiten. Wel mag iedereen die nu in de rij staat, gegarandeerd nog stemmen. Volgens een woordvoerder van de Catalaanse regering zullen er vanavond miljoenen stemmen worden geteld.

Door de drukte bij stembureaus was het onzeker of de tijd om te stemmen verlengd zou worden. Dat is nu niet het geval.

Traangas

In Aiguaviva, een dorpje bij Girona, zijn ongeveer tien mensen behandeld voor traangas. Dat meldt El País op basis van bronnen van het ministerie van Volksgezondheid.

Zege voor Barcelona in Camp Nou

In een leeg Camp Nou heeft Barcelona zijn zevende duel in de competitie gewonnen. Las Palmas werd met 3-0 verslagen. Het stadion bleef uit voorzorg leeg, omdat gevreesd werd voor ongeregeldheden vanwege het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum.

Reacties uit Europa

Guy Verhofstadt, de liberale fractieleider in het Europees Parlement, heeft de gebeurtenissen van vandaag veroordeeld in een verklaring op Facebook. Hij wijst erop dat de separatisten doorgingen met het referendum, terwijl het Hooggerechtshof dat verboden had. Toch noemt hij het geweld dat gebruikt is om het referendum te stoppen 'disproportioneel'.

Ook Martin Schulz, tot januari dit jaar voorzitter van het Europees Parlement, heeft gereageerd op de protesten. In een tweet noemde hij de situatie zorgwekkend. "Madrid en Barcelona moeten onmiddellijk de-escaleren en de dialoog opzoeken", schrijft hij.

Jeremy Corbyn, de leider van de Britse Labour Party, schrijft in een tweet de Britse premier Theresa May aan. Hij roept haar op om direct met de Spaanse premier Mariano Rajoy te gaan praten.

Tegenprotest in Zaragoza

In de rest van Spanje zijn mensen samengekomen om steun te betuigen aan de Spaanse regering. Ook in Zaragoza laten duizenden mensen zien dat ze willen dat Spanje een eenheid blijft.

'Meerdere keren stemmen gaat zonder problemen'

Het politieke platform Societat Civil Catalana laat zien dat het mogelijk is meerdere keren te stemmen bij verschillende stembureaus.

'Kiezers zoeken andere stembureaus'

De Spaanse politie sluit stembureaus om te voorkomen dat het referendum doorgaat. Correspondent Rop Zoutberg vertelt dat kiezers zich daarna verzamelen op plekken waar ze wel kunnen stemmen:

Verklaring burgemeester Colau

In een verklaring roept de Barcelonese burgemeester Ada Colau de nationale politie op om te stoppen met het geweld. "Als we in een democratie leven, stop dan nu met deze politieacties, zodat we kunnen praten."

'92 stembureaus gesloten'

De nationale politie heeft 92 stembureaus gesloten in heel Catalonië. 41 stembureaus daarvan staan in Barcelona, achttien in Tarragona, veertien in Girona en negentien in Lleida. Twaalf agenten van de nationale politie zijn gewond geraakt.

Brussel is stil

Brussel en de rest van de unie worstelen met de kwestie-Catalonië. Waar Europese regeringsleiders en EU-vertegenwoordigers doorgaans staan te dringen om commentaar te geven op Europese kwesties en referenda, heerst in Brussel vandaag een oorverdovende stilte. Net als in de meeste Europese hoofdsteden. "Maar nu de politie lijkt te ontsporen in het gebruik van geweld tegen de stemmers, zit de Commissie klem", zegt NOS-correspondent Arjan Noorlander in Brussel.

'465 gewonden'

Volgens het Catalaanse medische hulpdiensten zijn er 465 gewonden in heel Catalonië. Twee van hen zijn ernstig gewond: één man werd in zijn oog geraakt door een rubberen kogel. De ander kreeg een hartinfarct toen de nationale politie een stembureau evacueerde. Onder de gewonden is ook Sergí Albarrán, de voorzitter van de ERC, een Catalaanse politieke partij die streeft naar onafhankelijkheid.

Stemmen met Spaanse vlag

Een man brengt zijn stem uit met de Spaanse vlag om hem heen gedrapeerd. Er wordt voor hem geapplaudisseerd wanneer hij het stembureau verlaat.

Bloedige protesten

Nationale politie neemt stembiljetten in

Op video is te zien hoe de Spaanse politie een stembureau binnenvalt en de biljetten inneemt.

Voetballen Piqué heeft ook gestemd

Ook Gerard Piqué, voetballer bij FC Barcelona, heeft zijn stem uitgebracht. De voetballer uitte zijn verontwaardiging over het geweld dat wordt gebruikt om het referendum tegen te gaan.

Catalaanse politie beschermt burgers die willen stemmen

De Catalaanse politie maakt een rij om stemmers te beschermen.

Wedstrijd zonder publiek in Camp Nou

FC Barcelona veroordeelt het optreden tegen het referendum in Catalonië en heeft besloten de wedstrijd tegen Las Palmas zonder publiek te spelen. Dat heeft de voetbalclub laten weten in een officieel statement.

Barcelona-Las Palmas moet toch gespeeld worden

Na onzekerheid is besloten dat de wedstrijd FC Barcelona-Las Palmas toch door zal gaan. Hoewel Barcelona niet wil spelen, zijn de spelers wel in het stadion.

Nationale politie neemt stembiljetten in beslag

Nationale politie grijpt in bij Catalaanse brandweer

Spaanse politie breekt in bij stembureau

De Spaanse nationale politie breekt in bij het stembureau waar Carles Puigdemont, de president van de regionale regering, zou gaan stemmen.

'79 stembureaus afgesloten'

Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de nationale politie 79 stembureaus afgesloten en zijn er drie mensen gearresteerd. Een van de arrestanten zou minderjarig zijn.

Steunbetuiging aan Spaanse politie

Wedstrijd FC Barcelona-Las Palmas afgelast

De La Liga-wedstrijd tussen de teams zou om 16.15 uur vanmiddag plaatsvinden.

'Meer dan 300 gewonden'

Confrontaties met de politie

Cartoons

Op sociale media verschijnen diverse cartoons over het geweld rond het Catalaanse referendum.

Barricades doorbreken

Agenten hebben veel moeite om een barricade bij een stembureau over te komen:

Ministerie van Binnenlandse Zaken tweet over geweld tegen politie

Meer beelden van politie-optreden

Burgemeester van Barcelona stemt

Catalaanse kleuren

Elf agenten gewond

Brandweerlieden beschermen demonstrerende Catalanen

Las Palmas speelt met Spaanse vlag

De spelers van de Spaanse voetbalclub spelen vanmiddag met een Spaanse vlag op hun shirt tegen FC Barcelona. De club zegt dat het in de eenheid van Spanje gelooft. Opvallend genoeg kreeg FC Barcelona afgelopen donderdag een verbod om te spelen met een Catalaanse vlag op het t-shirt.

Het is overigens nog maar de vraag of de wedstrijd doorgaat. Dat wordt nu besloten in een crisisoverleg.

'Ik denk dat de regering bang is ons kwijt te raken'

Kijk hier de livebijdrage op Facebook van Rop Zoutberg terug.

Het stembiljet

Op het stembiljet staat in drie talen de vraag "Wilt u dat Catalonië een onafhankelijke staat in de vorm van een republiek wordt?". Stemmers kunnen daarop sí (ja) of no (nee) aankruisen en hem vervolgens inleveren bij de stembus.

'Er is veel dreiging'

Een update van correspondent Rop Zoutberg

Ook de Catalaanse vice-president Junqueras heeft gestemd

Burgemeester wil dat Rajoy aftreedt

Live op Facebook

Correspondent Rop Zoutberg geeft om 12.30 uur live op onze Facebookpagina een update over het referendum in Catalonië.

Gewonden

In Catalonië zijn er confrontaties tussen voorstanders van het referendum over afscheiding van Spanje en de nationale politie. Volgens de regionale tv-zender TV3 zijn daarbij zeker 40 gewonden gevallen.

Steun uit Hongkong

'73 procent stemlokalen open'

Ondanks het ingrijpen van de Guardia Civil is 73 procent van de 6000 stemlokalen in Catalonië gewoon open. Dat zegt een woordvoerder van de regionale regering tegen persbureau AP.

Politie slaat ruiten kapot om stemmen tegen houden

'OM treedt op tegen Catalaanse politie'

Het Spaanse Openbaar Ministerie gaat optreden tegen de Mossos d'Esquadra, de Catalaanse politie, schrijft El País. Volgens het OM reageert de regiopolitie te passief op het verboden referendum. Tot nu toe lijkt alleen de nationale politie, de Guardia Civil, in te grijpen.

Ook ontruimingen in Sant Julià de Ramis

Blader door de foto's uit dit dorp net buiten Gerona:

De Guardia Civil schiet met rubberen kogels

Europarlementariër Helga Stevens van de Nieuw-Vlaamse Alliantie richt zich tot de Europese Commissie:

'Chaos is compleet hier'

Correspondent Rop Zoutberg is bij een school in Barcelona waar een stemlokaal is ingericht. Na problemen met de ICT-systemen kan er nu wel gestemd worden, maar het is onduidelijk of dat overal kan. "De chaos is hier compleet. We hebben geen idee hoeveel stemlokalen er wel en of niet open zijn."

Ook gewelddadige confrontaties in Gerona

Rellen in het centrum van Barcelona

Waarschuwingsschoten gelost

Geen extra radio-uitzending RNE

De Spaanse publieke omroep RNE heeft geen extra radio-uitzendingen vandaag over het Catalaanse referendum. Op Twitter schrijft de omroep dat ze dat besluit betreuren op deze dag van "onbetwistbaar relevant nieuws".

Het ministerie van Binnenlandse Zaken laat de stembussen zien

De boxen zijn in beslag genomen door de politie uit een sporthal in Tarragona.

Video: Spaanse politie grijpt in

Catalonië krijgt steun van Ierse en Schotse nationalisten

Een adviseur van de Ierse republikeinse partij Sinn Fein tweet over het geweld door de politie:

Parlementslid Angus MacNeil van de Scottish National Party zegt dat de Spaanse regering heeft verloren door de angst voor de stembussen:

Wie niet weg wil, wordt weggehaald door de Guardia Civil

Catalanen vinden toch een manier

De ICT-systemen waarmee gestemd kan worden zijn platgegooid, wat het houden van het referendum nagenoeg onmogelijk maakt. Toch hebben de Catalanen een omweg gevonden, ziet verslaggever Eva Wiessing.

Stemmers die zich verzetten tegen ontruiming worden aangepakt

Burgemeester van Barcelona reageert

Burgemeester Ada Colau tweet: "De president van een laffe regering heeft onze stad overspoeld met agenten. Barcelona is een stad van vrede en is niet bang."

ICT-systeem platgelegd

Correspondent Rop Zoutberg staat bij een school in Barcelona waar een stemlokaal is ingericht. Maar er is nog steeds niet gestemd. "Het had om 9.00 open moeten gaan, maar dat is niet gebeurd." Volgens Zoutberg komt dat doordat de ICT-systemen om te kunnen stemmen zijn platgegooid. "Er staan hier honderden mensen op straat te wachten."

Op veel plekken heeft de politie al ingegrepen en stembureaus ontruimd. "Ook dit stemlokaal zal daar mee te maken krijgen. Let wel, het is niet de Catalaanse regiopolitie die ingrijpt, het is de Guardia Civil, de nationale politie."

De Catalaanse premier Puigdemont heeft gestemd bij een ander stembureau

Gewonden bij school in Barcelona

Verslaggever Eva Wiessing sprak vanmorgen met Catalanen die willen stemmen

Internet afgesloten bij stembureau

Politie grijpt hard in bij Carrer de Pau Claris in Barcelona

Nog rustig bij andere stembureaus

Bij veel Catalaanse stembureaus is het nog rustig. Sommigen zijn nog niet open en bij anderen verloopt het stemmen nog zonder problemen. De Catalaanse politie grijpt op veel plekken niet in. Correspondent Rop Zoutberg is bij een stemlokaal in een school in Barcelona, dat nog niet is geopend.

Guardia Civil valt stembureau binnen waar Catalaanse premier gaat stemmen

De Spaanse politie is het stembureau waar regiopremier Puigdemont wil gaan stemmen binnengevallen. Volgens persbureau AP zijn daarbij ruiten ingeslagen en sloten opengeknipt. Het is niet duidelijk of Puigdemont komt.

De Catalaanse politie neemt stembussen in beslag

Catalonië stemt vandaag

De Catalanen spreken zich vandaag uit in een referendum over onafhankelijkheid van Spanje. De Spaanse regering heeft de stemming verboden en de politie opdracht gegeven stembureaus te ontruimen. De Catalaanse regioregering heeft iedereen opgeroepen wél te gaan stemmen.