'Als je penicilline gebruikt, gebruik dan genoeg.' Het is een bekende uitspraak van de ontdekker van het eerste antibioticum, Alexander Fleming. Maar die uitspraak wordt nu, ruim 70 jaar later in twijfel getrokken.
Op de verpakking van antibiotica in Nederland staat nu vaak 'kuur geheel afmaken'. Volgens Britse artsen in de British Medical Journal is dat bij lang niet alle infectieziektes nodig. Ze stellen dat het langer gebruiken van antibiotica zelfs resistentie in de hand kan werken.
Het gaat over de dosering en niet de duur.
"Met kleine infecties kan ik mij dat goed voorstellen", vertelt Christina Vandenbroucke, microbioloog van het VUmc. "Je kan dat niet voor alle infecties zeggen, maar zeker wel voor een deel van de infectieziekten."
Volgens Vandenbroucke is de uitspraak van Fleming uit zijn verband getrokken. "Het gaat over de dosering en niet de duur. Hij heeft nooit gezegd dat je het lang moet gebruiken, maar wel genoeg."
Antibioticaresistentie
De reden om een antibioticakuur altijd af te moeten maken is dat de bacteriën anders resistent zouden worden. Het grootste gedeelte van de bacteriën is dan wel gedood door het medicijn, maar de overgebleven bacteriën zouden het overleven en niet meer vatbaar zijn voor het medicijn. Je blijft dan dus ziek. Om dat te voorkomen moesten antibioticakuren altijd afgemaakt worden, ook als de patiënt zich alweer beter voelde.
Maar gisteren kwam het British Medical Journal met een opvallend bericht. In de meeste gevallen gaan we veel te lang door met het slikken van antibiotica. Onderzoek wijst uit dat bij simpele infecties, korter gebruik van antibiotica net zo effectief kan zijn.
Nieuwe richtlijn
Maar dat kan niet in een richtlijn worden vastgelegd. Het verschilt per infectie of een lange kuur nodig is of niet. En daarnaast reageren patiënten ook verschillend op de medicijnen. Waar bij de ene patiënt de behandeling eerder gestopt kan worden, is dat voor een andere patiënt nog niet mogelijk.
"Voor een gezonde persoon maken die één of twee dagen eerder stoppen niet uit, die geneest wel", volgens Vandenbroucke. "Maar voor mensen met een ingewikkelde infectie of tuberculose, die moeten echt absoluut het voorschreven aantal dagen de antibiotica nemen."
In ziekenhuizen wordt daardoor al vaker gewerkt met kortere kuren. Ze kunnen de patiënt daar beter monitoren en dus ook de kuur aanpassen aan de infectie. De meeste antibiotica worden in Nederland echter voorgeschreven door huisartsen. Voor hen is het veel lastiger om goed zicht te houden op de patiënten en dus kunnen zij vooraf niet aangeven of een kuur per se afgemaakt moet worden.
Meer onderzoek nodig
Overigens proberen Nederlandse artsen en apothekers de laatste jaren al structureel minder antibiotica voor te schrijven. Het is al langer bekend dat te veel gebruik van antibiotica resistentie bevordert.
We hebben heel lang gedacht: baat het niet dan schaadt het niet. Maar we weten nu dat het wel schaadt.
"We hebben ons eindelijk gerealiseerd hoe kostbaar antibiotica zijn. Ze werken ongelooflijk goed, maar als je ze te veel en te lang neemt dan krijg je resistentie. Dus gebruik ze in de juiste dosering, niet te lang en niet te kort", adviseert Vandenbroucke.
"We weten nog niet hoe lang het moet. Er is nog een tekort aan onderzoeken en dat komt omdat we heel lang gedacht hebben: baat het niet dan schaadt het niet. Maar we weten nu dat het wel schaadt. Om nauwkeuriger te kunnen doseren is er nog meer onderzoek nodig."
