Dagboek Al Hoceima: ondanks tegenwerking de betoging verslaan
Het is woensdag en ik zit in de auto met mijn cameraman en tolk. We zijn op weg van Rabat naar Al Hoceima waar morgen een demonstratie zal plaatsvinden. De demonstratie werd maanden geleden al aangekondigd, maar is door de autoriteiten verboden. Volgens hen is het protest alleen via sociale media aangekondigd en niet schriftelijk door een legitieme partij, zoals de wet voorschrijft.
De mensen van de volksbeweging Hirak zeggen toch de straat op te gaan. De demonstraties van de afgelopen maanden zijn nooit aangekondigd, zeggen ze, dus waarom is dat nu ineens reden om de betoging te verbieden?
Onderweg hebben we contact met de autoriteiten. We verzoeken hen herhaaldelijk om een gesprek met de gouverneur, omdat we ook het verhaal van de Marokkaanse overheid willen vertellen.
De zegsman van Buitenlandse Zaken ziet ook dat dat belangrijk is, en adviseert ons per sms contact te leggen met de minister. Dat doen we, maar een reactie blijft uit. Als ik de volgende dag bel wordt mijn verzoek niet ingewilligd. We zullen het moeten doen met wat we zien en zonder officiële reactie.
Waterkanon
Als we de snelweg bij Taza verlaten en de bergen richting Al Hoceima in rijden, heerst er al snel een andere sfeer. Waar we bij vorige reizen naar de stad alleen de vaste politiecontroles passeerden, komen we nu om de paar 100 meter politie tegen.
Bij de tweede controlepost wordt ons gevraagd wie we zijn. Als we zeggen dat we van de pers zijn, worden onze paspoorten en vergunning om opnamen te maken meegenomen en wordt er druk gebeld. Een paar minuten later krijgen we alles terug en mogen we doorrijden.
Eenmaal in de stad lijkt er op het eerste gezicht weinig aan de hand.
We passeren twee dorpen bij Al Hoceima waar ook regelmatig betogingen zijn. De bedoeling is dat de demonstranten uit deze dorpen morgen in een mars naar Al Hoceima lopen. De vorige keer dat ze dat probeerden, op de dag van het Suikerfeest, werden ze tegengehouden door de oproerpolitie.
De massale aanwezigheid van politiemensen wijst erop dat de autoriteiten deze strategie nu weer gaan toepassen. In een van de dorpen passeren we een waterkanon. In de dorpen valt het netwerk uit en kunnen we niet bellen of internetten. De verbinding wordt pas hersteld als we Al Hoceima naderen.
Eenmaal in de stad lijkt er op het eerste gezicht weinig aan de hand. Alleen de massale politiemacht verraadt dat het geen doorsnee woensdagavond in de zomer is. Op Place Mohammed V, het plein waar de demonstratie moet plaatsvinden, lopen gezinnen en spelen kinderen. De politie kijkt toe. Ook hier staat een waterkanon geparkeerd.
Portofoons
De volgende ochtend vroeg rijden auto's met buitenlandse, veelal Nederlandse, kentekens en politiebusjes door de stad. Op het plein interviewen we een Marokkaanse Nederlander die gaat demonstreren en drie zussen die speciaal voor de demonstratie uit Rabat zijn gekomen.
Het is voor het eerst dat ze in Al Hoceima zijn en ze vertellen hoe verdrietig ze worden van de situatie. Ze staan van het begin af aan achter de demonstranten, maar nu ze hier zijn voelen ze nog intenser met hen mee.
Op het plein staan nu ook politiebusjes. Agenten lopen rond of zitten op bankjes, velen in burger. De portofoons in hun hand verraden wie ze zijn. Overal waar we de camera opstellen worden we aangesproken, ofwel door de politie die om onze papieren vraagt, ofwel door inwoners die willen weten voor welke zender we werken.
Niemand wil lang met ons praten, uit angst in problemen te komen. Maar uit de korte gesprekjes die we hebben, blijkt hoe groot de steun voor de demonstranten is. Waar in de rest van het land verdeeldheid heerst, lijken de bewoners van Al Hoceima op één lijn te zitten.
Confrontaties
Inmiddels is er ook in het centrum van de stad nauwelijks meer internet. Bellen lukt nog wel, maar ook die verbinding wordt slechter. Hoe laat de demonstratie begint, kan niemand ons vertellen.
Het netwerk dat ik hier de afgelopen maanden heb opgebouwd kan ook niet helpen. De paar mensen die we ondanks het slechte bereik te spreken krijgen, hebben allemaal andere informatie. Op het plein staan rijen agenten, schouder aan schouder, in beschermende kleding.
We moeten op zoek naar een plek waar we wel mobiel bereik hebben om een interview te monteren en komen ver buiten het centrum terecht. De afgelopen maanden zagen we vaak hoe na het gebed de demonstraties begonnen en we gokken erop dat dit nu ook zal gebeuren. De politie lijkt er hetzelfde over te denken.
Op de terugweg zien we hoe ordetroepen zich naast een moskee klaarmaken voor confrontaties. Ze dragen been- en borstbeschermers en zetten hun helmen op. Later blijkt dat de agenten de moskeegangers beletten om na het gebed naar het centrum te gaan. Langs de weg lopen groepjes vooral jonge mannen in de richting van de binnenstad.
Als we vlakbij zijn, moeten we de auto achterlaten. Alle wegen naar het plein worden geblokkeerd door agenten om te voorkomen dat de demonstranten zich daar verzamelen.
De strategie werkt: in plaats van dat er een grote mars wordt gehouden, zwermen her en der kleine groepen betogers. Ik bel de Nederlander die we 's ochtends interviewden om te vragen waar hij is. Tegen de verwachting in neemt hij op: "Ik zit op het politiebureau." Voordat ik verder kan vragen wordt er opgehangen. Ik informeer iemand van de Nederlandse ambassade die in Al Hoceima is. Hij belooft actie te ondernemen.
Traangas
De situatie is chaotisch. Op verschillende plekken komt het tot confrontaties tussen demonstranten en de politie. In de chaos verliezen de tolk en ik de cameraman uit het oog. We besluiten naar de auto terug te lopen en treffen daar de cameraman, waarna we op de plek waar internet is zonder succes proberen onze beelden naar Hilversum te sturen: de verbinding is te traag.
Terug in mijn hotelkamer hoor ik het geluid van demonstranten die dichterbij komen. Ik ren naar beneden, de lobby staat vol. Buiten hangt een wolk traangas. Een vrouw gilt, mensen lopen voorbij met betraande ogen.
Een man deelt cola uit waarmee mensen hun ogen kunnen spoelen. Om de hoek van het hotel lopen agenten met traangasgeweren. Ze schieten lukraak in de lucht. Ik zie een groep agenten intrappen op een hoopje mens dat op de grond ligt. Volgens omstanders zijn het een man en een vrouw. Ze joelen verontwaardigd, automobilisten die passeren toeteren uit protest. Overal worden demonstranten afgevoerd in politiebusjes.
In het hotel bereikt ons het bericht dat de Nederlander weer vrij is. Om 00.30 uur 's nachts krijg ik hem te pakken. Hij is inderdaad weer thuis en maakt het goed. Zondag moet hij zich melden bij het bureau.
Coma
Vrijdagochtend is nog steeds niet duidelijk wat zich precies heeft afgespeeld in en rond Al Hoceima. Volgens officiële cijfers waren er 300 demonstranten, maar dat aantal lijkt ons veel te laag.
De lokale autoriteiten spreken van 72 gewonden onder de ordetroepen en elf onder de demonstranten. Ook deze cijfers kunnen we niet rijmen met wat we hebben gezien. Alleen al door het traangas zullen veel meer mensen zich moeten hebben laten behandelen. Twee agenten en een jongen zouden in kritieke toestand naar Rabat zijn vervoerd. De jongen zou in coma liggen doordat hij op zijn hoofd is geraakt door een traangashuls.
We komen de zussen uit Rabat weer tegen. Ze vertellen ons dat een jongen is overleden doordat hij is geraakt door een traangashuls. "Hij ligt in coma", vertel ik. Maar de vrouwen houden vol dat hij is overleden.
Ik twijfel; als vrienden van de jongen het bevestigen, ben ik al meer overtuigd. Volgens hen is de jongen om 01.00 uur 's nachts overleden. Een lokale nieuwssite brengt het nieuws ook op basis van "een bron uit het ziekenhuis". Maar hoe overtuigend ze ook klinken, zolang ik niets van de autoriteiten hoor, breng ik het bericht niet.
Mijn tolk neemt de Arabischtalige kranten door, die over het algemeen op de hand van de overheid zijn. "Ze zeggen dat hij door stenen is geraakt, niet door een traangashuls." Voor mij is dit de bevestiging die ik nodig had om het nieuws te kunnen brengen: ook de autoriteiten spreken dus van een dode, alleen geven ze een andere oorzaak voor zijn overlijden.
Verkeerd begrepen
We stappen in de auto om terug te rijden naar Rabat te rijden. De NOS wil weten of ik zeker weet dat de jongen dood is. Ja, alle verklaringen bij elkaar genomen kom ik tot de conclusie dat de informatie klopt.
De lijnen worden beter, het internet ook. Ook alle politie langs de kant van de weg en de wegblokkades zijn verdwenen. Alleen wat glas en stenen op de weg verraden dat ook hier confrontaties hebben plaatsgevonden.
In de loop van de reis ontstaat er wel steeds meer twijfel over de dood van de jongen. Ik spreek erover met mijn tolk: de autoriteiten hadden het toch bevestigd? "Nee", zegt hij, "Ik bedoelde dat ik verwachtte dat als de jongen zou sterven, die autoriteiten sowieso zouden zeggen dat het door stenen kwam."
Ik realiseer me dat ik mijn tolk verkeerd heb begrepen en bel de NOS om het bericht te laten aanpassen: er zijn geruchten, maar die worden steeds meer tegengesproken.
Fouten
Tegen de tijd dat ik terug ben in Rabat, is duidelijk dat de jongen nog leeft. Hij ligt in coma en is er slecht aan toe. Ik plaats een bericht op mijn Facebookpagina waarin ik me verantwoord en mijn verontschuldigingen aanbied.
Ik baal. Als journalist wil je geen fouten maken. Al helemaal niet als het om een mensenleven gaat. Ik baal ook, omdat ik weet dat de fout minder snel was gemaakt als er open communicatie zou zijn. Als je de telefoon zou kunnen pakken en een officiële bron om bevestiging zou kunnen vragen. Maar dat is hier niet het geval. Je moet afgaan op andere bronnen en daarmee liggen fouten eerder op de loer, hoe voorzichtig je ook bent.
