'Het is verkeerd dat GenX in ons water zit'
De chemische stof GenX zit in Zuid-Holland op meer plaatsen in het drinkwater. Weliswaar niet in gevaarlijke hoeveelheden, maar er is nog veel onduidelijkheid over de effecten op de lange termijn. Dat het wel in ons drinkwater mag zitten, verbaast wetenschappers daarom.
"Ik weet niet hoe het mogelijk is", zegt toxicoloog Atie Verschoor van ECE-Med, een centrum dat de gezondheidseffecten van gevaarlijke stoffen onderzoekt. "Toen ik dit vanochtend las, was de eerste vraag die ik had: hoe kan dit nu nog?"
GenX zit in het water doordat chemiebedrijf Chemours het als afvalstof loost in de Merwede. Bedrijven die chemische stoffen willen lozen moeten daarvoor een vergunning aanvragen. Bij de aanvraag wordt gekeken om welke stof het gaat, of deze schadelijk is en in welke hoeveelheid het wel veilig is.
Opkomende stoffen
Van sommige stoffen weten onderzoekers vrij zeker wat de effecten zijn op korte en lange termijn, maar er zijn ook chemische stoffen waarvan niet geheel duidelijk is hoe schadelijk het is op korte en lange termijn. GenX hoort in die laatste categorie en wordt daarom een opkomende stof genoemd.
"Ik ben verbaasd over het feit dat er vergunningen afgegeven kunnen worden voor opkomende stoffen", zegt Verschoor. "Ik heb ook nog opgezocht hoe een bedrijf als Chemours hiervoor een vergunning kan hebben, maar ik kon niks vinden. Sterker nog, ik heb nog nooit zo weinig informatie kunnen vinden over een onderwerp."
Volgens Verschoor lijkt het alsof de vergunning is gebaseerd op aannames. "Het is nu niet direct schadelijk en ze gaan er voor het gemak ook maar vanuit dat het op lange termijn wel goed komt, zonder dat het is onderzocht."
Daar wil minister Schultz verandering in brengen, blijkt uit een recente Kamerbrief. Daarin staat dat er onderzoek gedaan wordt naar GenX en de hoeveelheid die in het drinkwater terechtkomt. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu zegt de resultaten spoedig te verwachten.
Wateronderzoeksinstituut KWR wil dat opkomende stoffen uiteindelijk helemaal uit ons drinkwater verdwijnen. "Het huidige niveau is niet schadelijk voor de gezondheid", zegt Pim de Voogt, hoofdonderzoeker milieuchemie bij KWR. "Maar het is verkeerd dat dit soort stoffen in ons water zitten."
Hij vindt dat de verantwoordelijkheid nu teveel bij de waterbedrijven wordt gelegd. "Zij proberen met alle mogelijke middelen de stoffen uit het water te krijgen, maar dat blijkt lastig. En in Zuid-Holland zijn ze afhankelijk van water uit de Rijn, waarin wordt geloosd."
De branchevereniging van de chemische industrie, de VNCI, is het daar niet helemaal mee eens. Volgens een woordvoerder zit het voor een deel ook in de detectiesystemen van de drinkwaterbedrijven. "Die zijn veel gevoeliger geworden en daardoor worden de kleinste hoeveelheden al een probleem."
De vereniging pleit voor een landelijk beeld over de hoeveelheid opkomende stoffen in het drinkwater. "Nu wordt iedere keer één gebied uitgelicht en daardoor ontstaat een landelijke schrikreactie. Het zou veel beter voor de beeldvorming zijn als we een systeem hebben waarbij we van het hele land weten hoeveel van welke stof in het drinkwater zit."
Alternatieven
Maar is het persé nodig om chemische afvalstoffen te lozen in het oppervlaktewater waar ook drinkwater uit gewonnen wordt? "Nee", zegt toxicoloog Verschoor. "Er bestaan genoeg systemen waarbij stoffen als GenX op een andere manier kunnen worden verwerkt."
Op de vraag waarom de chemische bedrijven dat niet doen, antwoordt Verschoor kort. "Geld. Zoals alles in de wereld draait het om geld. De systemen zijn duur en daar staan bedrijven niet om te springen natuurlijk."
Vervolg Chemours
Volgens het ministerie van Infrastructuur en Milieu moet Chemours binnenkort verantwoording afleggen. Er loopt een handhavingstraject tegen een illegale lozing van GenX-stoffen in de Merwede.
"Het bedrijf moet binnen een paar weken komen met gedetailleerde informatie over GenX", vertelt een woordvoerder. "Aan de hand daarvan worden verdere stappen tegen Chemours bepaald."
