Turkse oppositieleider na 450 kilometer: de strijd zal verhevigen
Hij heeft zijn doel bereikt. Maar dit was pas het begin. Dat zegt de leider van de Turkse oppositie Kemal Kilicdaroglu over zijn 'Mars voor Gerechtigheid'. De afgelopen drie weken legde hij 450 kilometer af van Ankara naar Istanbul. Te voet. Tot ieders verrassing sloten in de afgelopen dagen tienduizenden lopers zich bij hem aan.
En daarmee is Kilicdaroglu's mars nu al uitgegroeid tot de grootste manifestatie tegen president Erdogan en zijn regering sinds de Gezi-protesten in 2013. "De mensen hebben de angst van zich afgegooid", prijst de oppositieleider zijn eigen actie. En daar was deze mars volgens hem precies voor bedoeld.
In de afgelopen maanden gingen de zuiveringen in Turkije in hoog tempo door. 150.000 mensen zijn inmiddels ontslagen. De regering heeft 50.000 ambtenaren, academici, journalisten en zelfs parlementsleden gevangen gezet. Het verzet daartegen heeft plotseling weer een leider; de timide, wat stuntelige Kilicdaroglu ontpopt zich als de nieuwe hoop voor tegenstanders van Erdogan.
In een boomgaard naast de snelweg schuilen de wandelaars voor de zon. Schoenen zijn uitgedaan, flesjes water worden leeggegoten over de hoofden. Het is 36 graden. "We zijn enthousiast en gemotiveerd", zegt een jongen onderuitgezakt op een plastic stoel. "Maar van binnen kookt iedereen over de situatie in Turkije."
Diezelfde ingehouden woede is te vinden in de camper die geparkeerd staat tussen de rustende wandelaars. Marsleider Kemal Kilicdaroglu slaapt er deze weken in. Hij excuseert zich voor zijn slippers: "mijn voeten hebben rust nodig". Maar dan brandt hij los over de noodzaak van zijn voettocht.
Iedereen die gerechtigheid wil, is welkom.
"Om dit vastgelopen systeem te herstellen, moeten we de mensen verenigen die geloven in democratie," zegt hij. Hij probeert te doen wat de Turkse oppositie nooit lukte: groepen bij elkaar brengen die elkaar normaal naar het leven staan. Zijn eigen CHP is daar medeverantwoordelijk voor. Lange tijd moest de partij bijvoorbeeld niks hebben van de Koerdische oppositie.
Maar dat lijkt deze weken te kantelen. Na wat twijfelen sloten Koerdische leiders zich aan bij de mars. Net als linkse groepen, nationalisten en zelfs een kleine islamistische partij. Kilicdaroglu: "Dit is een dictatoriaal regime. Ze controleren de rechtsspraak. Dat is het belangrijkste voor ons. Iedereen die gerechtigheid wil, is welkom."
Verraad
De eerste dagen deed de Turkse regering nog luchtig over de mars: "Er is geen reden om te lopen", grapte premier Yildirim. "We hebben een prachtige hogesnelheidslijn aangelegd." Maar naar mate het aantal wandelaars toenam, veranderde de reactie van de regering in een felle lastercampagne, onder aanvoering van president Erdogan.
We houden rekening met provocaties.
De wandelaars zijn volgens hem de "gewillige partners van het verraad tegen onze natie". Zonder er bewijs voor aan te dragen, beschuldigde Erdogan de organisatoren van de mars van samenwerking met de PKK en 'FETO', de benaming die de regering gebruikt voor de Gulen-beweging. "We zijn op het punt gekomen dat ze hand in hand lopen met de terreurorganisaties", zei de president.
De retoriek leidt tot spanning onder de lopers. "We houden rekening met provocaties," zegt Kilicdaroglu. "Een aanval op de groep, waardoor er chaos ontstaat, zodat Erdogan kan zeggen: zie je wel, er zijn incidenten, we moeten de mars verbieden. Zo'n scenario is mogelijk."
Sinds het begin van zijn voettocht benadrukt hij steeds het geweldloze karakter van zijn actie. En roept hij zijn medestanders op zich niet te laten provoceren. "Zelfs als we worden aangevallen, zullen we onze hand niet opheffen."
Met zijn mars kiest Kilicdaroglu duidelijk voor een nieuwe vorm van oppositie voeren tegen Erdogan. Ook zijn teksten zijn scherper. "Erdogan is in de kern geen democraat. Zijn mentaliteit is: één man is de baas en ieder woord dat hij zegt moet gehoord en gehoorzaamd worden. Hij zou zich op z'n minst kunnen afvragen waarom wij deze mars houden. Maar dat doet hij niet eens."
Toch heeft Kilicdaroglu lang geprobeerd vanuit het parlement verandering te brengen. Te lang, zeggen zijn critici. De oppositieleider verdedigt zich: " er zijn ons beloften gedaan. De rechtsspraak zou onafhankelijk blijven, het parlement zou zijn macht behouden, de noodtoestand zou van korte duur zijn." Maar de regering heeft zich volgens Kilicdaroglu niet aan die beloften gehouden.
Deze strijd zal zich verhevigen, en zich mogelijk verplaatsen naar de straat.
Om die reden zegt hij nu de strijd verder te voeren buiten de gangbare politieke arena. "Ze willen ons recht om te spreken in het parlement gaan beperken," zei hij gisterenmiddag tegen persbureau Reuters, bij aankomst van zijn mars in Istanbul. "Deze strijd zal zich verhevigen, en zich mogelijk verplaatsen naar de straat."
Morgen houdt Kilicdaroglu een massabijeenkomst in Istanbul, de voorlopige ontknoping van zijn actie. Het wordt een testcase. Is zo'n groot machtsvertoon van de oppositie mogelijk in Turkije, zonder dat die eindigt in geweld? Met een president die zijn greep op het land steeds verder verstevigt. En een oppositie die een nieuwe manier zoekt om die macht te kraken.
