Turkse oppositieleider op sportschoenen bevecht Erdogan met bordje
De leider van de Turkse oppositie is begonnen aan een bijzondere publiciteitsstunt. Hij loopt van Ankara naar Istanbul. Met een bord in de hand waarop het woord 'Adalet' geschreven staat, Turks voor gerechtigheid. In 23 dagen tijd wil Kemal Kilicdaroglu, leider van de Republikeinse Volkspartij CHP, de 450 kilometer tussen de twee grootste steden van Turkije afleggen.
Na lang aarzelen lijkt Kilicdaroglu de politieke arena te verruilen voor de straat, in zijn verzet tegen president Erdogan. Een riskante stap: de afgelopen jaren was publiek protest in Turkije zelden succesvol, en mondden demonstraties vaak uit in geweld en massale arrestaties.
Maar de CHP-leider wil een daad stellen en kondigt aan door te gaan met zijn actie tot de Turkse rechtsstaat weer naar behoren functioneert. De menigte die met hem meeloopt bij de eerste dagen van zijn wandeltocht verbaast vriend en vijand. Maar er is ook twijfel over de kans van slagen.
Sportschoenen
De grijze, een tikje stijve zestiger verscheen donderdagmiddag op sportschoenen in het Güvenpark in de Turkse hoofdstad Ankara. Turken kennen hem niet bepaald als een volksmenner. Kilicdaroglu is eerder de saaie technocraat, wiens aanvallen lusteloos van president Erdogan afglijden. Dat juist hij nu voorop loopt in een protestmars is opvallend.
Zijn beslissing om te gaan lopen volgde op een vonnis dat de rechter dinsdag uitsprak tegen Kilicdaroglu's partijgenoot Enis Berberoglu. Die is de eerste CHP-parlementariër die de gevangenis in moet: hij kreeg 25 jaar cel voor spionage. Volgens de aanklager lekte Berberoglu een video naar de pers, waarop kennelijk vrachtwagens van de Turkse geheime dienst te zien waren die wapens smokkelden naar Syrië.
Meteen na het vonnis verscheen Kilicdaroglu op CNN-Türk, om zijn mars aan te kondigen. Volgens de oppositieleider is Berberoglu het zoveelste slachtoffer van de zuivering van politieke tegenstanders van president Erdogan. En toont dit vonnis aan dat de rechtelijke macht daar nietsontziend aan meewerkt. Eindpunt van Kilicdaroglu's mars is de Maltepe-gevangenis in Istanbul, waar Berberoglu in de cel zit.
We leven onder een dictatoriaal bestuur. Deze mars is heilig. Genoeg is genoeg.
President Erdogan en zijn commentatoren zijn sinds het begin van de mars in de aanval. "Wees niet verbaasd als je door justitie wordt uitgenodigd", dreigde de president gisteren. Nog voor de mars donderdag begon, berichtte een van Erdogans trouwe tv-stations over "de provocatieve mars van de oppositie".
Er verschenen commentatoren in beeld die de mars meteen vergeleken met een nieuwe couppoging en met "de terroristische Gezi-protesten" van 2013. Toen gingen honderdduizenden mensen in heel Turkije de straat op, protesten die met grof geweld werden neergeslagen.
Te laat?
Sinds die demonstraties zijn de regels voor samenscholingen en protesten in Turkije zwaar aangescherpt. Zulke bijeenkomsten worden de laatste jaren doorgaans zonder pardon uit elkaar gemept door de politie. In de dagen na een demonstratie worden de organisatoren van hun bed gelicht en gevangengezet.
Kilicdaroglu zal dus grote massa's en andere oppositiepartijen nodig hebben om van zijn mars een succes te maken. Maar onder oppositieleden heerst kritiek en twijfel. Zij vinden dat Kilicdaroglu veel te laat in actie komt tegen Erdogan.
Veel leden van de voornamelijk Koerdische HDP-partij voelden zich verraden toen parlementsleden van hun partij afgelopen najaar werden vastgezet en Kilicdaroglu op zijn handen bleef zitten. Hij stemde zelfs mee met het wetsvoorstel van de AKP om hun immuniteit op te heffen. Pas nu Kilicdaroglu's eigen partijgenoot in de cel zit, trekt hij zijn sportschoenen aan, is de kritiek.
De CHP-leider zegt nu ook te lopen voor vrijlating van de HDP'ers. "Deze mars gaat niet over een politieke partij, maar over gerechtigheid." Een woordvoerder van de HDP reageerde daarop met een sneer, maar voorzichtig positief: "wij zullen niet zwijgen over de gevangenneming van mensen die zwegen toen onze leiders gevangen werden gezet".
Als de oppositieleider met een spandoek de straat op moet, dan is er iets mis in het land.
Van de andere oppositiepartij, de nationalistische MHP, hoeft Kilicdaroglu het niet direct te hebben; hun leider gokt al maanden op samenwerking met de AKP. Hij noemde de mars "een flirt met anarchie".
Maar veel MHP'ers zijn het oneens met die lijn, zij spreken hun steun uit voor Kilicdaroglu. "Als de oppositieleider met een spandoek de straat op moet, dan is er iets mis in het land", zegt hun aanvoerder.
Veel Turken die van president Erdogan afwillen, klagen over het gebrek aan daadkracht en politieke sluwheid bij hun eigen leiders. Met de lange mars van Ankara naar Istanbul lijkt Kilicdaroglu iets van het vertrouwen te willen herwinnen. Hij gaf alle CHP-partijkantoren in de 81 provincies van het land de opdracht om manifestaties te organiseren onder de naam Adalet.
Wetende dat de regering iedere gelegenheid zal aangrijpen om tegen zijn mars op te treden, roept hij zijn aanhang op geweldloos in verzet te komen. Iemand die door het land loopt met een bord in de hand, kan moeilijk iets verweten worden, is de gedachte.
Kilicdaroglu's eigen enthousiaste aanhang vergelijkt z'n voorman inmiddels met Mahatma Gandhi, de Indiase leider van het verzet tegen de Britse koloniale overheerser. Ze wijzen op zijn ranke postuur en de nadruk op geweldloos verzet. "Gandhi is begonnen aan zijn mars, laat de Britten op hun hoede zijn".