Het is verleidelijk als je door Azië reist: ergens op een olifant rijden, of er eentje wassen. Maar doe het niet, zegt dierenbeschermingsorganisatie World Animal Protection. Veel van dit soort olifanten worden erg slecht behandeld.
De Nederlander Edwin Wiek heeft in Thailand al jarenlang een opvang voor wilde dieren, waar ook twintig olifanten zitten. Hij ziet dat het in Thailand, waar de meeste olifanten in gevangenschap zitten, stukje bij beetje beter gaat, maar dat er nog altijd olifanten in zeer slechte omstandigheden leven.
Westerlingen weten dit inmiddels wel. Het probleem is dat er veel toeristen uit China, India en Rusland komen.
"De meeste westerse toeristen weten nu wel dat rijden op een olifant niet goed is", vertelt Wiek. "Het probleem is dat er nu heel veel toeristen uit China, India en Rusland komen. Zij willen allemaal wél weer op een olifant. Ik ken plekken waar meer dan duizend bezoekers per dag komen, terwijl er maar een paar olifanten zijn. En dus kunnen we onze voorlichting weer opnieuw beginnen."
De onderzoekers van World Animal Protection bekeken olifanten op plekken in Thailand, Laos, Cambodja, Nepal en Sri Lanka. Ze telden meer olifanten in gevangenschap dan een paar jaar geleden. Drie op de vier olifanten hebben een slecht leven, zeker als ze worden ingezet voor ritjes en shows.
Niet alleen het rijden op een olifant zelf is slecht voor het dier, het zijn vooral de omstandigheden. De olifanten moeten vaak lange dagen in de volle zon staan aan een ketting, zonder water en voedsel. "De meeste olifanten in die kampen bezwijken gewoon onder het zware werk", zegt Wiek.
De olifant wordt er continu aan herinnerd dat hij niet kan terugvechten.
Sommige olifanten hebben dan al een gruwelijk verleden achter de rug, omdat ze aan een zogeheten phajaan-ceremonie worden onderworpen. "Ze zetten de olifant in een kleine kooi en binden de voeten vast", zegt Wiek. "Dan worden er vuurtjes gestookt onder de buik, met houten latten met spijkers op het lichaam geslagen en met gloeiend heet metaal op de slurf gebrand. De olifant wordt er continu aan herinnerd dat hij niet kan terugvechten."
De bedoeling van deze ceremonie is dat de olifant 'breekt', zodat ze voor altijd naar hun baas zullen luisteren. Eigenaren kunnen de dieren zo snel tam maken en dus snel inzetten voor toeristen. "Soms staat een dier daar bijna week, met pijn, dorst en honger", vervolgt Wiek. "Daarna zijn ze meestal voor altijd bang voor mensen. Ik heb het één keer zelf moeten zien terwijl ik niks kon doen. Dat nooit meer."
Tussen kwaad en goed zit nog een groot grijs gebied.
Sinds kort geeft Wiek advies aan de Thaise overheid, over hoe ze om moeten gaan met natuur, milieu en dierenwelzijn. Geen makkelijke klus: de Aziatische cultuur is nu eenmaal anders dan de westerse.
"Ik was twintig jaar geleden heel bevooroordeeld over wat goed en fout was, maar zie nu wel op veel plekken positieve verandering. Tussen kwaad en goed is een hoop grijs. De olifantenparken sluiten gaat niet, maar we kunnen wel bijvoorbeeld kijken of we regels kunnen maken over het aantal uren dat ze werken", vertelt hij.
Een andere positieve verandering is volgens hem dat er dna-testen voor pasgeboren olifanten zijn ingevoerd. Hiervoor gebeurde het namelijk nog wel eens dat mensen in het wild een babyolifant vingen en die dan bij een moeder in een olifantenpark zetten. Zo leek het alsof de baby in gevangenschap werd geboren en werd de status van het dier als het ware witgewassen. Dat kan nu dus niet meer.
Kijk goed rond, op bijvoorbeeld Facebook en Tripadvisor.
Wil je ondanks dit verhaal toch een per sé een olifantenpark bezoeken tijdens je reis door Azië? Dan geeft Wiek de volgende tips: "Geloof niet zomaar dat het om een opvang gaat. Kijk goed rond, op bijvoorbeeld Facebook en Tripadvisor. Als je mensen met olifanten ziet zwemmen en erop ziet zitten, kan je er eigenlijk wel vanuit gaat dat het niet goed is."