Opgepakt en bedreigd omdat hij homo is, maar Rus Alexéy blijft betogen

• Tomas Riemens

  Redacteur

"Sinds ik in Nederland ben, heb ik eindelijk wat rust kunnen vinden. Ik kom uit een lastige situatie in Rusland", zegt lhbt-activist Alexéy uit Sint-Petersburg.

In een café in Den Haag vertelt hij dat zijn leven de afgelopen jaren in een stroomversnelling is geraakt. Hij kwam uit voor zijn geaardheid, demonstreerde voor gelijke rechten, werd opgepakt, verloor zijn baan en dook de afgelopen drie maanden onder in Nederland.

Wat een verschil met zijn vaderland, verzucht hij. "Voor het eerst voel ik me veilig als ik agenten op straat zie lopen. In Rusland werd ik dan juist bang."

Alexéy (34) werd al eens opgepakt omdat hij demonstreerde voor meer tolerantie voor lhbt'ers. Hij kwam er vanaf met een boete, met veel van zijn vrienden liep het slechter af. Zij belandden in de cel. En sommigen zitten daar nog steeds.

In de Russische maatschappij worden homo's, lesbiennes, biseksuelen en transgenders de afgelopen jaren steeds minder geaccepteerd, vertelt hij. Dat heeft volgens hem vooral te maken met de manier waarop de regering en lokale politici zich opstellen.

In 2013 werd in Rusland een wet van kracht die 'propaganda voor homoseksualiteit' verbiedt. Westerse media spreken van een anti-gay-wet. Alexéy wil zo ver niet gaan. "Maar ik zie wel dat mensen op straat meer tegen homo's zijn gekant. Lhbt'ers worden vaker nageroepen of bedreigd."

Na de invoering van de wet dacht Alexéy eraan Rusland te verlaten. Maar een kerkdienst in zijn woonplaats bracht hem op andere gedachten. De priester die de dienst leidde, vertelde dat ook lhbt'ers trots op zichzelf mogen zijn. "Een krachtige boodschap, die echt binnenkwam."

Hij besloot dat hij zelf ook iets wilde doen en begon nieuws over homoseksuelen op te zoeken op internet. Hij vertaalde en verspreidde de berichten op sociale media en de website van zijn kerkgemeenschap. Zijn doel: mensen iets leren over homoseksualiteit en het vergroten van de tolerantie. Ook ging hij samen met anderen de straat op om te laten zien dat lhbt'ers de nieuwe wet niet zomaar accepteerden.

Door de wet is homofobie normaler geworden in de Russische maatschappij, zegt de mensenrechtenactivist. Op televisie en in andere staatsmedia is het verboden om te praten over homoseksualiteit. Volgens de autoriteiten en de Russisch-orthodoxe kerk is homoseksualiteit een bedreiging van de traditionele christelijke en familiaire waarden.

Alexéy had in de jaren daarvoor al kennisgemaakt met de angst voor homoseksualiteit die heerst bij sommige Russen. Hij verloor zijn baan omdat hij liet doorschemeren dat hij op mannen viel. "Als ze me vroegen of ik al getrouwd was, zei ik dat ik nog geen geschikte man had gevonden", vertelt hij.

Niet lang daarna stroomden de klachten van collega's binnen. Zijn salaris werd tot twee keer toe verlaagd. "Het werken werd mij onmogelijk gemaakt. Toen kreeg ik door dat ik daar niet verder kon gaan. Een heel vervelend gevoel."

De activist ziet dat het steeds lastiger wordt om iets te doen aan de afnemende tolerantie in Rusland. De laatste jaren treedt de politie harder op tegen lhbt-demonstranten. In mei van dit jaar werden in Sint-Petersburg betogers opgepakt. De arrestanten wilden laten zien dat ze meeleven met homo's in Tsjetsjenië, die worden gearresteerd en gemarteld.

Staatsmedia doen de berichten over de vervolgde homo's af als "propaganda uit het Westen", zegt Alexéy. Door die houding denken mensen op straat dat ze lhbt'ers slecht kunnen behandelen, zegt hij. Alexéy vertelt dat hij een tijd terug werd aangesproken door een streng-christelijke man, omdat hij een regenboogsticker op zijn laptop had geplakt. "Die man begon een heel betoog over een negatieve invloed die ik zou hebben op zijn kinderen. Vervolgens probeerde hij mijn laptop in tweeën te breken."

Toch vindt Alexéy dat hij geluk heeft gehad. "Ik ben tenminste niet fysiek aangevallen. Dat is anderen wel overkomen." Over de toekomst van lhbt-rechten in Rusland is hij vrij somber. "Als we iets willen veranderen is protesteren niet genoeg. Het zal vanuit de Russen zelf moeten komen. Alleen als meer mensen uit de kast komen en stoppen met het leiden van een dubbelleven kunnen we echt iets veranderen."

Zelf keert hij volgende week terug naar Sint-Petersburg. Daar gaat hij door met zijn werkzaamheden. Hij blijft lhbt-rechten onder de aandacht brengen en is niet bang om opnieuw de straat op te gaan.

Zijn hoop is dat homoseksualiteit binnenkort meer geaccepteerd wordt in Rusland.

Als zijn vaderland iets meer op Nederland zou lijken, zou dat mooi zijn, zegt Alexéy. "Hier wordt homoseksualiteit gezien als normaal en worden lhbt-organisaties gesteund door de overheid. Sowieso heb ik het idee dat Nederlanders sociaal en verantwoordelijk zijn." Tijdens zijn tijd in Groningen heeft hij hernieuwde kracht gevonden, vertelt hij. "Ik voel me relaxed hier. Behalve misschien tijdens dit gesprek, toen ik over de situatie in Rusland vertelde."