Giphart experimenteert: samen schrijven met een robot

Robots die complete boeken gaan schrijven. Onzin? Of zijn traditionele schrijvers in de toekomst misschien wel overbodig? Auteur Ronald Giphart experimenteert met een robot om samen tot een nieuw literair verhaal te komen. De digitale kunstmatige intelligentie speelt daarin een grote rol.

Met één druk op de knop een bestseller uitbrengen, is er volgens Giphart niet bij. "Zo makkelijk is het niet. Maar het is een grappig experiment." Giphart en de robot gaan samen een tiende hoofdstuk maken van het boek Ik, Robot, geschreven door Isaac Asimov. "Ik ga dat als dirigent registreren. En ik bepaal de lijn. Maar de bot en ik schrijven het samen."

De robot is géén vervanger voor de schrijver, die bijvoorbeeld zijn of haar dag niet heeft. "Schrijven is gewoon een vak", zegt Giphart. "Je gaat zitten en je moet aan het werk." En daarom blijft het creatieve brein van de auteur hoe dan ook nodig, stelt ook Folgert Karsdorp van het Meertens Instituut. "Die moet een selectie maken tussen die zinnen. Je kan die computer niet vragen: schrijf maar een verhaal van 8000 woorden. Dat gaat niet lukken."

Voor de proef is het brein van de robot gevoed met zo'n 10.000 Nederlandstalige romans, met in totaal een miljard woorden. Karsdorp: "We hebben die robot al die teksten laten lezen. Daar heeft hij allerlei eigenschappen uitgehaald, om te leren wat literaire stijl is. Hoe maak ik zinnen? Wat zijn grammaticale zinnen?"

De robot wordt aan het werk gezet door meerdere woorden of een zin in te voeren. Het is dan de bedoeling dat de computer als suggestie meerdere alinea's tekst uitspuugt die een deel van een 'uniek literair verhaal' moeten kunnen vormen.

Volgens Karsdorp moet je het vergelijken met een synthesizer. "We moeten eerst leren hoe we zo'n systeem kunnen bespelen. Zodra je dat weet, dan kan je het daadwerkelijk voor creatieve doeleinden gebruiken." Volgens hem willen de kenners meer leren over dit soort robots en de artificiële intelligentie. "Aan de andere kant zijn we geïnteresseerd in de interactie tussen schrijver en zo'n computer."

Verslaggeefster Jozephine Trehy voerde in het NOS Radio 1 Journaal bij wijze van test de volgende zin in. "Iedere ochtend word ik wakker met Jurgen van den Berg." De robot reageerde met een paar zinnen die in de stijl van Ronald Giphart zouden moeten zijn, zoals: "Ik heb een hekel aan mensen die het met me denken dat ik nu een beetje verlies tijdens de liefdesscènes die ik voor mezelf heb gemaakt."

'Ik blijf de baas'

Het gaat over liefde, dat past bij Giphart. Maar zou hij dit zelf ook geschreven kunnen hebben? "Ik vond het ontzettend grappig om iets te horen dat in mijn stijl geschreven zou kunnen zijn", zegt hij. "Maar ik vond het nog niet iets om naar een uitgever te sturen. Maar ook daarvoor geldt: ik blijf de baas over wat er geschreven wordt."

Volgens Folgert Karsdorp moet de robot vooral iets toevoegen. "Want zo'n robot heeft eigenlijk meer gelezen dan wij kunnen lezen in ons leven. En al die kennis wordt dus meegenomen bij het schrijven van een nieuwe zin. En dat kan allerlei fascinerende zinnen opleveren."

Stijl van een ander

"Wellicht levert het soms prachtige taal op", voegt Giphart toe. "Het zou toch zonde zijn als de wereld dat niet meekrijgt." En bang voor plagiaat is hij niet. "Je hebt verschillende parameters. Stel dat je een onbekende tekst vindt, dan is er al techniek die heel goed kan bekijken van wie het is. En dat gaan we nu ook omdraaien. Kunnen we die techniek ook aanwenden om in de stijl van iemand te schrijven?"

Het boek Ik, Robot, inclusief het tiende nieuwe hoofdstuk, moet in november af zijn. Dan wordt het cadeau gedaan aan alle bezoekers van Nederland Leest, dat dit jaar in het teken staat van 'Robotica'.