Het is een knallende diplomatieke ruzie: zes Arabische landen hebben alle banden verbroken met Qatar, dat het terrorisme zou steunen en te vriendelijk zou zijn voor Iran. Een van de stenen des aanstoots is de Qatarese nieuwszender Al Jazeera.
De zender - ook wel de Arabische CNN genoemd - werd wereldberoemd tijdens de inval van de Verenigde Staten in Afghanistan en tijdens de protesten van de Arabische Lente. Voor Arabieren overal ter wereld is de zender een zeer belangrijke bron van informatie.
Arabische leiders maken zich vaak boos over het nieuws dat Al Jazeera brengt. Saudi-Arabië zette daarom al de concurrerende nieuwszender Al Arabiyyah op, om de invloed van Al Jazeera in de Arabische wereld te temperen.
Propaganda
Aktham Suliman was correspondent voor Al Jazeera in Berlijn van 2002 tot 2012. Hij is kritisch. "Het was destijds al duidelijk dat Al Jazeera een instrument was geworden in de buitenlandse politiek van Qatar. Het was geen onafhankelijke zender meer, eerder een propagandazender."
"Als je in het conflict nu wilt weten hoe de stemming tussen Qatar en de buurlanden is, moet je naar Al Jazeera kijken. Als Al Jazeera de buurlanden aanvalt, dan is er escalatie in de politiek", zegt Suliman. "Als Al Jazeera rustig is, is er sprake van de-escalatie."
Hij verwacht dat Qatar de invloedrijke zender zal koesteren als machtsmiddel in de strijd met de regionale concurrenten. "Waarschijnlijk als een instrument voor de staat Qatar, een heel kleine staat. En met een goed georganiseerde en vertakte groep als de Moslimbroeders winnen ze aan invloed. Het kanaal dient de Qatarese buitenlandse politiek."
Aartsvijand
Al Jazeera werd geblokkeerd in onder meer Saudi-Arabië en Egypte nadat de Qatarese emir al-Thani in een interview zou hebben gezegd dat "Iran niet kan worden genegeerd als islamitische grootmacht". Ook zou er op de zender kritiek zijn geuit op Saudi-Arabië.
Qatar ontkent dat de emir de uitlatingen over Iran deed en spreekt van een hack. Maar het soennitische Saudi-Arabië zegt dat Qatar dezelfde sjiitische militanten steunt als Iran, wat het als aartsvijand beschouwt.
Jan Keulen was oud-correspondent in het Midden-Oosten en tussen 2009 en 2013 in Qatar directeur van het Doha Centre for Media Freedom. Het beeld dat Al Jazeera geeft van de conflicten in de regio, staat loodrecht op de mening van de Saudi's en de Verenigde Arabische Emiraten. Als het gaat om Libië en met name als het gaat om Egypte. Dat is een pijnpunt", zegt Keulen.
Verzwakt
"Al Jazeera moet volgens de politiek van Qatar handelen. Telkens anders. In de politiek kun je je dat permitteren, maar in de media niet. Dat is niet geloofwaardig", zegt Suliman.
Maar, zegt Keulen, er zijn geen onafhankelijke media in het Midden-Oosten. "Alle media worden door regeringen gesteund. Aan het hoofd van Al Jazeera staat een familieleid van de emir, die sympathieën heeft voor de Moslimbroederschap. Dat heeft ook de reputatie van Al Jazeera als onafhankelijk medium verzwakt."
De beslissing van de buurlanden om de banden met Qatar te verbreken kwam onverwacht, maar de onenigheid speelt al jaren. "Die ruzie begon pas goed in Egypte, toen Qatar daar de Moslimbroederschap steunde die aan de macht was gekomen bij de presidentsverkiezingen", zegt correspondent Sander van Hoorn. Dat was in 2012.
Lijmen
Koeweit, een van de weinige Arabische landen in de Perzische Golf die nog wel een relatie met Qatar onderhouden, is inmiddels een bemiddelingspoging gestart.
De sjeik van Qatar liet vandaag weten dat hij zijn geplande toespraak tot zijn onderdanen uitstelde. Daarin wilde hij mogelijk represaillemaatregelen tegen de buurlanden aankondigen. Maar nu heeft hij besloten eerst af te wachten of Koeweit erin slaagt om de diplomatieke breuk te lijmen.
