'Mondriaan had een hartsverbintenis met de natuur'

Piet Mondriaan was een van de grootste moderne kunstenaars ooit. Geboren in Nederland veroverde hij de wereld met zijn beroemde abstracte schilderijen en werd zijn werk de basis voor tal van kunstenaars.

Van Victory Boogie Woogie tot de beroemde compositie met twee zwarte lijnen op een wit doek, is Mondriaan een van de grondleggers van de abstracte kunst. Maar hij had ook oog voor het landschap.

Landschap

Over de natuur in het werk van Mondriaan schreef Marcel van Ool, adviseur landschap en cultuurhistorie bij Staatsbosbeheer, een boek. Met verrassende conclusies.

"Wij associëren Mondriaan met koelte en afstandelijkheid vanwege de rechte lijnen die hij later schilderde. Maar hij is juist lange tijd bezig geweest met het geborgene van het landschap. Met meanderende riviertjes, koeien, molens en knotwilgen. Die vond hij bij Het Gein bij Abcoude, waar de natuur haast ongewijzigd is."

Van Ool noemt het een "hartsverbintenis met de natuur". "Hij zocht de plek bij 't Gein bewust op, hij hield van de intimiteit."

Van Ool: "Er wordt vaak aangenomen dat Mondriaan zijn inspiratie voor de latere hoeken en rechte lijnen in zijn werk uit het regelmatige Hollandse landschap had gehaald, maar hij zocht juist kronkelige riviertjes, weelderige knotwilgen en de bosschages langs het water. Niks rechtlijnigheid. Als hij die had gezocht was hij wel aan het Merwedekanaal gaan zitten."

Toch laat Mondriaan uiteindelijk de natuur de natuur en ontwikkelt zich van traditionele schilder naar een moderne kunstenaar. "Hij maakte schitterende aquarellen van bloemen, maar vond dat hij het leven van de bloem niet te pakken kon krijgen", zegt Van Ool.

Het Gemeentemuseum in Den Haag bezit de grootste collectie Mondriaans ter wereld. Zes jaar werkte het museum aan de expositie 'De ontdekking van Mondriaan', die morgen opent omdat precies 100 jaar geleden 'De Stijl' werd opgericht, een tijdschrift bedacht door onder anderen Mondriaan.

Voor museumdirecteur Benno Tempel is Mondriaan de kunstenaar die alles veranderde. "Hij was de grootste vernieuwer van de twintigste eeuw. Wat hij deed getuigt van zoveel lef. Zelfs als hij halverwege was gestopt, was het al ongekend geweest wat hij had gedaan."

Uitstraling

"In zijn schilderijen van de natuur bij Het Gein zie je hoe hij zoekt naar vormen. Hij schilderde bijvoorbeeld op het moment dat de schemering intrad, dan zie je vooral silhouetten die hij vangt hij in olieverf. Het mooie is dat elk landschap weer een andere uitstraling heeft door het altijd veranderende licht en de wind."