Saudische vrouwen: van stil verzet thuis naar creatieve kritiek op YouTube

Er was verbazing alom toen Saudi-Arabië eind april toetrad tot de VN-vrouwencommissie. Het land staat niet bepaald bekend als voorvechter van vrouwenrechten.

Vrouwen staan in Saudi-Arabië volgens de wet op de tweede plek en mogen bijvoorbeeld niet zelf autorijden. Ze moeten veel belangrijke beslissingen overlaten aan een man, meestal hun echtgenoot of hun vader.

Lang was het voor vrouwen bijna niet mogelijk om openlijk in verzet te komen. Een rijles levert een week celstraf op, merkten vrouwen die dat toch probeerden.

Dankzij de opkomst van sociale media verandert de positie van de vrouw - langzaam. Vooral YouTube is razend populair in het land. Nergens ter wereld kijken jongeren meer filmpjes dan in Saudi-Arabië.

Saudische vrouwen hebben het medium ook ontdekt. Vorig jaar namen hun bijdragen met maar liefst 75 procent toe. En hoewel de populairste Saudische vloggers zich, net als in Nederland trouwens, vooral bezig houden met make-up, shoppen en koken, lijkt YouTube ook de ideale plek te zijn om activistische boodschappen te verspreiden - van stil verzet naar openlijk verzet.

Neem deze clip waarin vrouwen in nikab op een skateboard wensen dat de man verdwijnt. De video is bijna 13 miljoen keer bekeken.

De clip levert kritiek op het mannelijke voogdijschap in het land. "Eigenlijk houdt dat voogdijschap in dat een vrouw haar leven lang minderjarig blijft en dus bij alle keuzes in het leven toestemming nodig heeft van haar vader of later echtgenoot", legt arabist en jurist Laila al-Zwaini uit. Dat gaat dan onder meer om reizen, medische operaties ondergaan en studeren.

Ook op een minder ludieke wijze kaarten Saudische vrouwen dit voogdijschap aan. Daarbij lijkt vooral Twitter hun wapen.

Dina Ali Lasloom probeerde bijvoorbeeld onder een gearrangeerd huwelijk uit te komen door naar Australië te vluchten, maar ze werd bij een tussenstop op de Filipijnen door familieleden onderschept. Ze namen haar mee terug naar Saudi-Arabië. In een filmpje dat zich snel verspreidde op Twitter smeekt ze om hulp.

Waar Dina Ali Lasloom nu is, is niet bekend. Human Rights Watch begon naar aanleiding van haar situatie de campagne #SaveDinaAli.

Deze actie staat niet op zich. Ook toen vrouwenactiviste Maryam Al-Otaibi werd opgepakt, kwam online een campagne op gang. Ze had het gewaagd om zonder toestemming op zichzelf te gaan wonen. En onder de noemer #StopEnslavingSaudiWomen worden dagelijks nieuwe tweets verstuurd over de minderwaardige positie van Saudische vrouwen.

Inmiddels lijken de campagnes hun eerste vruchten af te werpen. Koning Salman kondigde vorige week per decreet af dat vrouwen van meer overheidsdiensten gebruik kunnen maken zonder dat ze daarvoor toestemming van een man hoeven te hebben. "Ik verwacht dat over de diensten waarvoor wel nog toestemming gevraagd moet worden, de komende drie maanden een maatschappelijke discussie zal ontstaan", zegt al-Zwaini.

Ze zegt verder dat het voorzichtige stappen zijn op de weg naar hervorming. "Voor ons lijkt dat heel traag en wij zouden zeggen: Saudi-Arabië heeft toch gewoon internationale verdragen getekend? Maar de ervaring leert dat echte verandering alleen van binnenuit kan komen, en in geleidelijke stappen."

Al-Zwaini wijst erop dat de westerse landen zelf ook boter op hun hoofd hebben. "Dat geen van de Europese landen die benoeming van Saudi-Arabië in de VN-vrouwencommissie heeft tegengehouden, toont aan dat ook wij bereid zijn vrouwenrechten op te offeren voor onze economische belangen."