McDonald's, Burger King, Pizza Hut, Kentucky Fried Chicken en sindskort Dunkin' Donuts en Taco Bell. Vrijwel alle grote fastfoodketens zijn vertegenwoordigd in Nederland.
Vooral in de grote steden is de concentratie fastfoodketens hoog. En dat aantal neemt toe. Het is voor de consument daardoor lastiger om gezonde keuzes te maken, wat haaks staat op de ambitie van veel gemeenten die inwoners juist gezonder willen laten leven.
Een groep voedingswetenschappers heeft daarom een brandbrief geschreven: "Gemeenten die de gezondheid van hun burgers hoog in het vaandel hebben, kunnen initiatief tonen om het straatbeeld gezond te maken. Dat kan bijvoorbeeld door het vergunningenbeleid voor eetgelegenheden aan te scherpen. Zitten we echt te wachten op nog een fastfoodketen?"
Want bijna de helft van de Nederlanders is te zwaar. De directe kosten van de Nederlandse gezondheidszorg als gevolg van overgewicht lopen op tot een half miljard euro per jaar.
Stap terug
De indirecte kosten, bijvoorbeeld door ziekteverzuim en productieverlies, worden geschat op twee miljard euro. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft gerapporteerd dat overgewicht sinds kort wereldwijd meer gezondheidsschade toebrengt dan roken.
VU-hoogleraar Jaap Seidell is een van de briefschrijvers en doet onderzoek naar overgewicht. "We lijken een stap terug te zetten. Er was al heel veel fastfood in Nederland. En nu wil Dunkin' Donuts ook nog eens donuts in scholen en in ziekenhuizen verkopen. Dat heeft het bedrijf letterlijk gezegd. Dat is tegenovergestelde van wat wij willen bereiken."
Cees den Bakker van Koninklijke Horeca Nederland ziet het minder somber in. "Fastfoodketens moet je niet als slecht neer zetten. Er zijn geen eetgelegenheden waar je alleen slecht kan eten. Dan doe je ze onrecht aan. Fastfoodketens bieden ook gezonde keuzes aan. Wij geloven dat je met voorlichting en bewustwording mensen tot ander gedrag kunt brengen."
De meeste mensen eten niet als ze het niet zien. Door het ongelooflijk grote aanbod ga je meer eten.
Uit onderzoek blijkt dat mensen gemiddeld ongeveer tweehonderd voedselkeuzes per dag maken. Wie in Amsterdam van het Centraal Station over het Damrak naar de Dam loopt, komt onderweg al meer dan tachtig eetgelegenheden tegen.
Per Amsterdamse school zijn binnen een straal van vierhonderd meter, dat is vijf minuten lopen, gemiddeld elf voedselverkooppunten te vinden. Het gaat dan om eten dat direct is mee te nemen: van snackbars tot broodjeszaken en van supermarkten tot de visboer. Dat blijkt uit onderzoek van Food Cabinet.
Sociale druk
Hoogleraar Seidell vindt daarom dat de lokale politiek aan zet is. "Je kunt het niet verbieden, maar je moet niet 25 van dit soort bedrijven in één straat hebben. Laat er bijvoorbeeld drie toe in een winkelstraat. Dat zorgt voor minder marketing en sociale druk. Daar gaat het om."
Obesitas krijg je niet bij een fastfoodketen. Het is een keuze van mensen om te veel te eten.
Ook scholen moeten hun verantwoordelijkheid nemen, vindt hoogleraar Seidell. "Vooral pubers zijn gevoelig voor ongezond eten. De toename van snackbars is enorm. In de jaren zestig was er nog maar een enkele, maar de afgelopen tien jaar gaat het aantal door het dak."
Maar volgens Den Bakker van Horeca Nederland zijn minder verkooppunten geen oplossing. "Het wordt dan gewoon drukker per fastfoodtent." De oorzaak van obesitas ligt niet bij fastfoodketens, vindt hij.
"Je kan je ook te buiten gaan in restaurants, waar ze ook patat serveren. Obesitas krijg je niet bij een fastfoodketen. Het is een keuze van mensen om te veel te eten, dat kan je thuis doen, dat kan je in een restaurant doen."
Kooklessen
Maar volgens Seidell is het heel moeilijk om weerstand te bieden aan al dat aanbod van ongezond eten. "De meeste mensen eten niet als ze het niet zien. Door het ongelooflijk grote aanbod ga je meer eten."
Er is ook een lichtpuntje. Amsterdam zet al grote stappen op weg naar gezonder eten op scholen. Met alleen water tijdens de pauze, kooklessen en een gezonde schoolkantine. De Britse krant The Guardian berichtte daar deze maand nog over.
