Toneelgroep Amsterdam goes English, met Jude Law in de hoofdrol

Belangrijke theaters en grote acteurs, wereldwijd staan ze in de rij om met het gezelschap samen te werken. Een paar weken geleden stonden ze in Seoul, nu in Londen: eigenlijk is Toneelgroep Amsterdam non-stop op wereldtournee.

Waarom Toneelgroep Amsterdam over de hele wereld wordt gezien als belangrijk gezelschap? Simpel, zegt Toni Racklin, hoofd Theater van het prestigieuze theater The Barbican. "Ten eerste is Ivo van Hove een geniale regisseur. Daarnaast is het ensemble onwaarschijnlijk getalenteerd. Het is heel zeldzaam om een vaste groep acteurs te hebben bij een gezelschap, in Groot-Brittannië hebben we dat eigenlijk niet meer."

Als je een groep acteurs en een regisseur langere tijd bij elkaar hebt, dan ontstaan er bijzondere dingen, zegt Racklin. "Ze maken samen productie na productie: ze groeien op met elkaar. Dan krijg je een acteerniveau van een buitencategorie. Toneelgroep Amsterdam is de absolute wereldtop."

Normaliter zijn de stukken van het gezelschap in het Nederlands. In buitenlandse theaters wordt er dan gebruik gemaakt van boventiteling. Obsession breekt met die gewoonte: dit keer is Engels de voertaal. De coproductie met The Barbican gaat nog verder: er zijn ook Britse acteurs aan de cast toegevoegd. De hoofdrol is voor filmster Jude Law.

"Ivo en Toneelgroep Amsterdam worden echt wereldwijd gezien als vernieuwers van het theater", zegt acteur Robert de Hoog, die ook in Obession speelt. "Ze hebben zo'n naam opgebouwd. Daarom is het zeker voor iemand als Jude heel interessant om met ons te werken. Je merkt ook dat hij heel graag echt lid van het ensemble wil zijn, dat voel je. Toneelgroep Amsterdam is nu een beetje the talk of the town."

Obsessie met Van Hove

"Alles wat Ivo van Hove maakt verandert in goud", zegt Aysha Kala, een van de Britse castleden van Obsession. "Ik had natuurlijk van Toneelgroep Amsterdam gehoord, en ik vind het heel spannend dat ik daar nu tijdelijk deel van uitmaak."

Collega Chukwudi Iwuji hoort dezelfde verhalen. "Ik sprak net een jonge regisseur, die alles van Van Hove heeft gezien. Hij zei dat Van Hove de meest invloedrijke regisseur was op zijn generatie theatermakers."

"Die status is voor de Nederlanders even wennen", zegt Halina Reijn, tegenspeler van Jude Law in Obsession. "Je merkt er niets van als je in Amsterdam bent, maar hier wel. Ivo is een soort popster geworden, dat is heel apart om mee te maken. Iedereen heeft het over hem, alles hangt om hem heen. Iedereen is geobsedeerd door hem."

In maart voerde Toneelgroep Amsterdam hun veelgeprezen Romeinse tragedies op in The Barbican. Lyn Gardner, theaterrecensent van de krant The Guardian, gaf het maximale aantal van vijf sterren. "Het is fenomenaal werk. Innovatief en verrassend. Het vindt Shakespeare helemaal opnieuw uit, maakt het eigentijds en weer relevant voor de 21e eeuw", schreef ze toen.

Ook na veel aandringen heeft de theatercriticus geen enkel punt van kritiek voor Toneelgroep Amsterdam. Net als veel anderen gebruikt ze het woord vernieuwend vaak als het gaat om het gezelschap. "De regisseur gebruikt interessante niet-traditionele technieken: video, close-ups, veel geluid. Hij speelt met de ruimte in het theater."

Toneelgroep Amsterdam is van grote invloed geweest op het Britse theaterlandschap, vindt Gardner. "Toen Romeinse tragedies hier voor het eerst stond in 2009 was dat echt een moment dat Britse regisseurs wakker werden, en zagen dat er in Europa hele interessante dingen gebeurden. Toneelgroep Amsterdam maakt echt ander soort theater, waarin decor, spel, licht, design en techniek allemaal samenkomen. Wij Britten zijn toch meer van het traditionele theater."

De staande ovatie voor Romeinse tragedies in The Barbican was bijzonder, zegt acteur Gijs Scholten van Aschat. "Zeker als je bedenkt dat we in het hol van de leeuw Shakespeare spelen. Als je dan zo'n applaus krijgt, dan weet je dat je iets bijzonders hebt gedaan. Dat is geweldig."

Obession staat de komende maanden in Londen, Wenen, Amsterdam, en Luxemburg. Maar ook daarna is de internationale agenda alweer volgepland met andere voorstellingen, vertelt Robert de Hoog. "Ik heb al even gekeken voor volgend jaar. Dan gaan we onder andere naar Canada, Australië, Japan, Rusland en Amerika. Gekkenhuis."

"We moeten er ook van genieten natuurlijk, het is een bijzondere situatie", zegt Halina Reijn. Maar het is ook keihard werken. "Het vele reizen vergt heel veel van je. Toch dat is ook wel weer de aantrekkingskracht van Toneelgroep Amsterdam voor heel veel goede acteurs van over de hele wereld, denk ik. Je wordt gewoon tot het uiterste getest in je talent, in je discipline. Het is de Champions League."