De man die afgelopen vrijdag in de Zweedse hoofdstad met een vrachtwagen op winkelend publiek inreed, is vermoedelijk een afgewezen asielzoeker. De Oezbeek (39) doodde daarbij vier mensen. Hij werd kort na de aanslag opgepakt.
Door de aanslag laait de discussie over het ruimhartige Zweedse immigratiebeleid weer op. Zweden ontving in 2015 alleen al 163.000 asielzoekers. Maar de integratie daarvan verloopt verre van vlekkeloos. Critici noemen Zweden een mislukte multiculturele samenleving.
Drugsbendes
Migranten komen vaak terecht in de voorsteden van Stockholm en Malmö, waar de situatie uitzichtloos is. Bewoners voelen zich buitengesloten en zien weinig perspectief. Vermoed wordt dat ook de verdachte Oezbeek uit een van deze wijken komt.
Onderzoek wijst uit dat asielzoekers niet meer misdrijven plegen dan Zweden. Maar in de voorsteden veroorzaken drugsbendes met tweede generatie migranten voor veel geweld en overlast. Bij afrekeningen in de onderwereld kwamen dit jaar al elf mensen om het leven.
Een van die beruchte voorsteden is Husby bij Stockholm waar 65 procent van de inwoners een migratie-achtergrond heeft.
Salam Kurda heeft een buurtsupermarktje aan het centrale plein van Husby. Veertig jaar geleden verruilde hij Iraaks Koerdistan voor het veilige Zweden. Nu vlucht hij opnieuw. "Ik ben hier al 31 jaar ondernemer, maar heb besloten om in juni mijn winkel te sluiten en het gebied te verlaten vanwege de criminaliteit."
Kurda is niet de eerste winkelier die vertrekt. Dichtgetimmerde voorgevels ontsieren het straatbeeld in Husby. Alleen al vorige maand pakten vier andere ondernemers hun biezen.
De politie is afwezig, zeggen buurtbewoners. Het korps lijdt aan onderbemanning. Alleen al vorig jaar gooiden zo'n duizend agenten de handdoek in de ring. Ze worden laag betaald en het werk is zwaar.
De van oorsprong Iraanse wijkagent Hanif Azizi was zelf ooit vluchteling. Nu werkt hij in de buurten waar volgens sommigen zelfs de politie niet meer in zou durven. Maar Azizi ontkent dat. "We hebben geen no-go zones, zegt hij. "Maar sommige wijken kunnen we niet alleen in, we gaan dan met z'n vieren."
Volgens Azizi is de situatie de afgelopen jaren verergerd. "Er komen veel wapens binnen, mensen zijn bang." Recent stierf een slachtoffer van een bende-oorlog voor zijn ogen.
De Zweedse regering kondigde afgelopen vrijdag -vlak voor de aanslag- nog aan 75 miljoen euro te willen uittrekken voor het politiekorps. Daar moeten 1400 nieuwe agenten voor worden aangenomen.
"Een goed begin", vindt Adam Marttinen, justitiewoordvoerder van Zweden Democraten, de Zweedse versie van de PVV. Maar er zijn volgens Marttinen 7000 nieuwe agenten nodig.
Daarvoor moeten eerst de salarissen worden verhoogd, zegt wijkagent Azizi. "We hebben nu lege plekken op de politie-academie. We kunnen niemand vinden omdat het salaris te laag is." Hij vindt de agenten, leraren en winkeliers die in de voorsteden blijven werken de 'echte helden.'
Je kan een warm hart hebben maar je moet ook je hoofd koel houden. Dat laatste zijn we vergeten.
Naast criminaliteit kampt Zweden, net als Denemarken en België, met een groot aantal teruggekeerde jihadisten. "We hebben er 150 geïdentificeerd. Het is een grote zorg", zegt parlementariër Martinnen.
En dat worden er nog veel meer nu IS in Syrië en Irak flinke nederlagen moet incasseren, verwacht terrorismedeskundige Magnus Norell.
Ook hij zet vraagtekens bij het ruimhartige Zweedse immigratiebeleid. "Je kan een warm hart hebben maar je moet ook je hoofd koel houden. Dat laatste zijn we vergeten."