Nederland Kiest: Wilders 'was liever de grootste geworden'

Goedenacht!

We eindigen dit liveblog met de voorlopige prognose van de einduitslag. Deze prognose is gebaseerd op de uitslagen van 263 van de 388 gemeenten. Ten opzichte van de exitpoll van Ipsos wint de VVD een zetel (van 31 naar 32), GroenLinks verliest er een (16 naar 15). Voor de overige partijen verandert er niets.

Vanaf 06.30 uur zijn we terug met een liveblog over de verkiezingsuitslag en de reacties in en buiten Den Haag. Goedenacht!

VVD 32 (-9)
PvdA 9 (-29)
PVV 19 (+4)
SP 14 (-1)
CDA 19 (+6)
D66 19 (+7)
CU 6 (+1)
GL 15 (+11)
SGP 3
PvdD 5 (+3)
50Plus 4 (+2)
Denk 3
FvD 2

Teleurstelling bij Nieuwe Wegen

Lijsttrekker Jacques Monasch, die eind vorig jaar de PvdA-fractie verliet en de partij Nieuwe Wegen begon, heeft niet genoeg stemmen gehaald en keert niet terug in de Tweede Kamer.

PVV grootste in Maastricht

De PVV is met 18,3 procent van de stemmen de grootste partij in Maastricht. De VVD is tweede, met 15,7 procent. De PvdA zakt in Maastricht van 27,7 naar 5,3 procent.

Spekman denkt nog niet aan opstappen

PvdA-partijvoorzitter Hans Spekman vindt uitslag voor de PvdA "buitengewoon pijnlijk". In de voorlopige prognose van het ANP staat de PvdA op 10 zetels, 28 minder dan de partij er nu heeft.

Spekman zegt dat het de PvdA niet is gelukt om uit het jarenlange dal in de peilingen te kruipen. Op de vraag of zijn eigen positie ter discussie staat, reageert hij afwijzend. "De leden hebben mij gekozen en met hen ga ik het gesprek aan."

GroenLinks grootste in Amsterdam, PvdA keldert

De hoofdstad is nu echt klaar met tellen. GroenLinks heeft er bijna een vijfde van de stemmen gekregen: 19,3 procent. Vijf jaar geleden kwam GroenLinks in Amsterdam nog op 5,4 procent. De PvdA is gekelderd, van 35,8 naar 8,4 procent. D66 is in Amsterdam tweede geworden, met 18,2 procent. De VVD komt op 15,2 procent.

Prognose van einduitslag laat op zich wachten

Het ANP komt later dan gebruikelijk met de prognose van de einduitslag. Dat heeft twee oorzaken:

- Er moet handmatig worden geteld. Software is ook niet toegestaan bij het optellen van de getelde stemmen

- Er doen dit jaar veel nieuwe partijen mee, waardoor het langer duurt voordat er een betrouwbaar beeld ontstaat. Dat vertraagt de prognose.

VVD wint in Rotterdam

De VVD heeft de PVV in Rotterdam nipt verslagen. De liberalen zijn met 16,4 procent van de stemmen de grootste partij. De PVV van Geert Wilders kreeg in de Maasstad 16,1 procent van de stemmen. Net als in andere steden heeft de PvdA zwaar verloren: de sociaal-democraten zakken van 32 naar 6,4 procent.

Wilders: ik ben zeer strijdbaar

PVV-leider Geert Wilders heeft gemengde gevoelens bij de voorlopige prognose. "Ik was liever de grootste partij geworden", zegt hij in het gebouw van de Tweede Kamer tegen journalisten. Wel heeft hij vragen over de feestvreugde bij de VVD. Hij benadrukt dat die partij bij de huidige stand negen zetels verliest en dat de PVV er vier wint. "Ik ben een van de grote winnaars", zegt Wilders.

Wilders zegt nadrukkelijk dat hij beschikbaar is voor onderhandelingen over een nieuw kabinet. "En anders gaan wij keihard als grootste oppositiepartij de arena in."

Zo bericht het buitenland over #tk17

De Nederlandse verkiezingen worden niet alleen in Nederland, maar ook in het buitenland op de voet gevolgd. Een overzicht van hoe nieuwsprogramma's over de hele wereld verslag doen.

ANP komt met stemmingsbeeld: VVD stijgt door, CDA ook

Het CDA maakt een goede kans om de tweede partij in de Tweede Kamer te worden, na de VVD. In het zogeheten stemmingsbeeld van het ANP, dat is gebaseerd op tot nu toe getelde stemmen, staat de partij op 21 zetels. In de exitpoll van Ipsos staat het CDA op 19 zetels, samen met D66 en de PVV. De VVD kan volgens het stemmingsbeeld rekenen op 32 zetels (Ipsos: 31).

D66, GroenLinks en de SP verliezen in het stemmingsbeeld een zetel ten opzichte van de exitpoll. NOS-verslaggever Ron Fresen adviseert om een flinke slag om de arm te houden. De stemmen waarop het stemmingsbeeld is gebaseerd, zijn veelal uitgebracht in kleine gemeenten. Daar wordt anders gestemd dan in steden.

Rutte: niet nu al gaan formeren

Aangeschoven bij het NOS-slotgesprek zijn Mark Rutte (VVD), Sybrand Buma (CDA), Alexander Pechtold (D66), Emile Roemer (SP), Lodewijk Asscher (PvdA) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie). Alle lijsttrekkers willen de definitieve uitslag afwachten voordat ze concreet over mogelijke coalities gaan spreken. "We moeten hier vanavond niet gaan formeren", zegt Rutte.

Wel zegt Asscher dat het "niet logisch" is dat zijn partij wordt gevraagd voor coalitiebesprekingen. Roemer blijft erbij dat de SP niet zal samenwerken met de VVD.

Wil je wel al zelf een coalitie smeden? Dat kan met deze tool:

Asscher herhaalt: verbijsterend slechte uitslag

In het NOS-slotgesprek met Mariëlle Tweebeeke noemt PvdA-leider Lodewijk Asscher de verwachte uitslag voor zijn partij "verbijsterend slecht". Zijn partij verliest volgens de exitpoll van Ipsos bijna dertig zetels. CDA-leider Buma, die zetels wint en mogelijk tweede wordt, steekt hem een hart onder de riem. "Je kunt in de politiek diep vallen, maar je kunt ook altijd weer terugkomen", zegt hij in de richting van Asscher. Het CDA werd in 2010 gehalveerd.

EC-voorzitter Juncker feliciteert Rutte

De voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, heeft Mark Rutte gefeliciteerd met zijn verkiezingsoverwinning. Die kan hem nauwelijks ontgaan, ook al is nog maar 10 procent van de stemmen geteld. Juncker spreekt van een overwinning van Europa en een stem tegen extremisme.

Ook reactie uit Frankrijk

De Franse minister van Buitenlandse Zaken Ayrault heeft gereageerd op Twitter. "Felicitaties aan de Nederlanders die de opkomst van extreem-rechts hebben ingetoomd", schrijft hij.

Meer uitslagen op NOS.nl/tk17

Om 23.45 uur waren ze in vijftien gemeenten klaar met tellen. De meeste gemeenten hebben meer tijd nodig dan bij eerdere verkiezingen, vooral vanwege de hoge opkomst en het gebrek aan software om getelde stemmen bij elkaar op te tellen.

Je vindt alle uitslagen op de speciale uitslagenpagina van de NOS.

Kuzu: nieuw Nederland krijgt stem in de Kamer

"Het nieuwe Nederland heeft vandaag een stem gekregen in het parlement", zegt Denk-leider Tunahan Kuzu in een speech voor zijn aanhangers. Zijn partij komt volgens de exitpoll van Ipsos met drie zetels in de Kamer. "Iedereen die Denk een warm hart toedraagt, heeft meegeschreven aan de geschiedenis."

Klaver: populisme is niet doorgebroken

Ook Jesse Klaver zegt in zijn verkiezingsspeech dat het populisme een halt is toegeroepen. "Het populisme is niet doorgebroken", roept hij tegen zijn feestende achterban.

Klaver is ook de eerste lijsttrekker die zijn partner op het podium haalt. Hij excuseert zich bij zijn vrouw Jolijn voor het feit dat hij de laatste tijd zo vaak weg was. "Maar ik hoop dat het resultaat je bevalt."

Rutte: ho! gezegd tegen verkeerde populisme

VVD-leider Mark Rutte spreekt in Den Haag zijn achterban toe. "Het ziet ernaar uit dat de VVD voor de derde keer op rij de grootste partij wordt", zegt hij tegen de jubelende menigte. "Het is ook een avond waar Nederland na de brexit en de Amerikaanse verkiezingen 'ho!' heeft gezegd tegen het verkeerde populisme."

Rutte spreekt, net als fractieleider Zijlstra eerder, zijn waardering uit voor zijn coalitiegenoot, de PvdA. "Ik had de PvdA van harte een andere uitslag toegewenst", zegt hij.

De VVD-leider vindt het nu van belang dat er een stabiele regering komt. "Vanavond vieren we feest, vanaf morgen gaan we aan de slag voor Nederland."

Merkel feliciteert Rutte

De woordvoerder van bondskanselier Merkel meldt dat Merkel al met VVD-leider Rutte heeft gebeld. Ze kijkt uit naar verdere samenwerking, zegt woordvoerder Seibert.

Pechtold: opkomst populisten in Nederland gestopt

"Dit beeld is voor D66 een fantastische uitkomst", reageert partijleider Pechtold op de exitpoll van Ipsos. Daarin staat D66 op 19 zetels, samen met het CDA en de PVV. "Na Trump en de brexit keek men naar Europa, waar drie landen een signaal konden afgeven of dit continent achter de populisten aanloopt of niet. En het is gebleken dat dat geluid hier in Nederland is gestopt."

Hiddema (FvD) niet blij met twee zetels

Het Forum voor Democratie staat op twee zetels, op basis van de exitpoll van Ipsos. Toch is de nummer twee van de partij, de strafpleiter Theo Hiddema, niet tevreden. In een interview met 1Limburg zegt hij dat de exitpolls geen goed beeld geven. "Ik ben niet blij. Twee zetels is veel te weinig. Onze kiezers zijn weldenkend. Daar komen nog wel zes zetels bij. Dit zijn toch pas de exitpolls."

Overigens volgt Hiddema de verkiezingsavond niet op televisie. "Ik kijk geen tv. Ik lees nu in het dossier van een moordzaak. Want ik moet morgenvroeg om tien uur weer bij de rechtbank in Utrecht zijn."

Op het verkiezingsfeest van het Forum in Amsterdam zijn ze wél blij met twee zetels, getuige deze tweet.

Steunbetuiging van VVD aan PvdA

VVD-fractieleider Halbe Zijlstra heeft te doen met zijn coalitiegenoten bij de PvdA, die vanavond een ongekende nederlaag lijden. Zijlstra zegt dat VVD en PvdA allebei verantwoordelijkheid voor Nederland hebben gedragen. "We hebben dit samen gedaan en als ze dan zo worden afgestraft, voelt dat niet goed", zegt hij. "Die afstraffing doet ons ook pijn."

De VVD verliest volgens de exitpoll van Ipsos tien zetels, maar zou met 31 zetels wel de grootste partij van Nederland blijven. Zijlstra noemt dat een overwinning met een zwart randje.

Buma: CDA hoort bij grote winnaars

CDA-lijsttrekker Buma heeft zijn aanhangers gefeliciteerd met de zetelwinst. "Het CDA hoort vanavond bij de grote winnaars", begint hij zijn speech in Den Haag. "Vier jaar geleden (na een grote nederlaag, red.) zei ik dat we zouden gaan bouwen. Maar niemand kon dromen dat het resultaat zo mooi zou zijn."

Buma vindt dat het CDA een "geweldige campagne" heeft gevoerd in alle uithoeken van het land. "Heel Nederland heeft een nieuw CDA gezien dat klaar is voor de toekomst." De CDA-leider zegt dat er nu wel een grote opgave ligt voor de politiek. "Het CDA kan vanaf morgen versterkt en met heel veel enthousiasme die uitdaging aangaan", zegt hij.

Tellers verrichten 'monnikenwerk'

Het tellen van de stemmen is, mede vanwege de hoge opkomst, een monsterklus. Het tellen duurt dan ook langer dan vooraf werd gedacht, zegt verslaggever Henrik-Willem Hofs in Delft.

Nog een felicitatie voor Rutte

De Vlaamse premier Bourgeois heeft VVD-leider Rutte op Twitter gefeliciteerd met zijn verkiezingsoverwinning. Eerder kwam er ook al een felicitatie uit Duitsland voor Rutte.

Nog één keer de exitpoll

Behalve van Schiermonnikoog en Vlieland zijn er nog geen uitslagen binnen. Voorlopig moeten we het dus doen met de definitieve exitpoll van Ipsos.

'Niemand kan meer om 50Plus heen'

50Plus-lijsttrekker Henk Krol zegt dat zijn partij niet meer weg te denken is. "Een verdubbeling. Niemand kan meer om 50Plus heen", zegt hij. In de exitpoll van Ipsos kan 50Plus rekenen op vier zetels. Krol erkent wel dat er in de campagne de nodige tegenwind was. 50Plus stond eerder in de peilingen op meer dan tien zetels.

Voor zijn speech danste Krol mee op de muziek. Dat leverde deze fraaie beelden op.

Blijdschap bij Forum voor Democratie

Lijsttrekker Thierry Baudet van het Forum voor Democratie spreekt van een keerpunt voor Nederland. Zijn nieuwe partij komt volgens de exitpoll van Ipsos met twee zetels in de Kamer. "Het is echt ongelofelijk", zegt hij in een eerste reactie.

Roemer had gehoopt op meer

SP-leider Emile Roemer spreekt zijn achterban toe. De SP verliest in de exitpoll van Ipsos één zetel en komt uit op 14. "Had ik gehoopt op meer? Ja! Ben ik trots op ons? Ja!", begint Roemer zijn speech. Hij zegt dat de SP een maand geleden nog werd afgeschreven, maar er nu weer staat. "Het zijn hele instabiele tijden en dan mag je trots zijn dat je als partij wel stabiel bent."

Roemer herhaalt zijn campagnebelofte dat hij niet zal samenwerken met de VVD en hoopt dat er een kabinet met linkse partijen komt.

Asscher reageert: bittere avond voor PvdA

PvdA-lijsttrekker Lodewijk Asscher spreekt van een ongelofelijk teleurstellende avond voor de PvdA. "Maar de uitspraak van de kiezer hebben wij te respecteren, hoe moeilijk dat ook is", zegt hij. In de exitpoll van Ipsos komt de PvdA uit op 9 zetels. De partij haalde er vijf jaar geleden 38.

In een korte toespraak feliciteert Asscher zijn collega-lijsttrekkers en roept hij de aanwezige PvdA'ers om de rug recht te houden. "Vanavond hebben wij met elkaar verdriet over deze dramatische uitslag. Maar vergeet nooit dat onze idealen de moeite waard zijn om voor te strijden", zegt hij. De teleurgestelde Asscher wordt toegejuicht, maar wil de pers daarna niet meer te woord staan.

Ploumen mogelijk niet in de Kamer

Als de PvdA uiteindelijk inderdaad op negen zetels blijft staan, is er in de nieuwe Tweede Kamer mogelijk geen plek voor Lilianne Ploumen. Zij stond tiende op de PvdA-lijst.

Ploumen, die nu minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is, maakte onlangs nog internationaal indruk met haar campagne She Decides, waarmee ze geld ophaalt voor de de bescherming van vrouwenrechten.

Dijsselbloem: morgen begint de wederopbouw

Jeroen Dijsselbloem, de PvdA-minister van Financiën én vanaf nu gekozen Kamerlid, is verbijsterd door het zetelverlies van de PvdA. Die verliest in de exitpoll bijna dertig zetels. Op het 'verkiezingsfeest' in Amsterdam sprak hij de achterban toe. "Met jullie beginnen we morgen aan de wederopbouw", zei hij.

Eerste felicitatie voor Mark Rutte

De kabinetschef van bondskanselier Merkel, die vloeiend Nederlands spreekt, spreekt op Twitter van een "geweldig resultaat". En u herkent hier misschien het refrein van het lied Wij houden van Oranje van André Hazes, dat erg populair was toen het Nederlands elftal in 1988 in Duitsland Europees kampioen voetbal werd.

VVD'er Dijkhoff: groot verschil prettig

VVD-staatssecretaris Klaas Dijkhoff, die wordt gezien als grote belofte bij de liberalen, reageert op de exitpoll van Ipsos. "Het verschil met alle andere partijen is wel prettig", zegt hij nuchter. De VVD staat in die exitpoll op 31 zetels, de drie achtervolgers (PVV, CDA, D66) op 19.

Spekman (PvdA): sociaal-democratie zal altijd weer opstaan

Partijvoorzitter Spekman van de Partij van de Arbeid is vanavond geconfronteerd met de grootste verkiezingsnederlaag ooit: van 38 naar 9 zetels, volgens de exitpoll van Ipsos. "We moeten hier met elkaar over praten", zegt Spekman in een eerste reactie. Hij voegt eraan toe dat de sociaal-democratie altijd weer zal opstaan.

UPDATE: stembureau in Nijmegen toch dicht

Het stembureau in het stadhuis van Nijmegen blijft toch niet tot 23.00 uur open, zoals eerder is gemeld. Volgens burgemeester Bruls gaat het om een misverstand. "We gaan sluiten zodra de rij bij het stadhuis weggewerkt is", zegt hij. "Iedereen die om 21.00 uur in de rij stond bij het stadhuis, mag zijn stem uitbrengen. Daarna niet meer."

De Kiesraad had met verbazing gereageerd op het nieuws dat Nijmegenaren nog tot 23.00 uur konden stemmen. In de Kieswet staat dat stembureaus om 21.00 uur moeten sluiten.

ChristenUnie: goede campagne op inhoud

In de exitpoll van Ipsos stijgt de ChristenUnie naar zes zetels. "We zijn heel blij met dit resultaat", zegt CU-Kamerlid Carola Schouten. Volgens haar heeft de partij van lijsttrekker Gert-Jan Segers een goede campagne gevoerd waarin de inhoud de boventoon voerde.

Schiermonnikoog 'wint': eerste uitslagen zijn binnen

Het Waddeneiland is de eerste gemeente die de uitslag doorgeeft aan het ANP. De VVD is de grootste partij op het eiland, gevolgd door GroenLinks en het CDA.

Schiermonnikoog strijdt traditioneel met Rozendaal in Gelderland en Vlieland om de prijs voor de 'snelste uitslag'. Vlieland heeft inmiddels ook de uitslag doorgegeven; ook daar is de VVD de grootste.

Alle uitslagen van de Tweede Kamerverkiezingen zie je op onze uitslagenkaart.

50Plus toch blij

Partijvoorzitter Jan Nagel van 50Plus is blij met de zetelwinst voor zijn partij. 50Plus haalde in 2012 nog twee zetels, dat worden er nu mogelijk vier. In de peilingen stond 50Plus eerder op meer dan tien zetels. Toch is Nagel blij. "Hier hadden we vijf jaar geleden voor getekend en vandaag ook", zegt hij in een eerste reactie.

SGP houdt nog slag om de arm

Lijsttrekker Kees van der Staaij durft nog niet te juichen de exitpoll van Ipsos, waarin zijn partij drie zetels handhaaft. "Spannend", twittert hij.

Wilders: Rutte nog niet van me af

PVV-leider Geert Wilders reageert op Twitter op de exitpoll van Ipsos. Daarin boekt hij een kleine zetelwinst, maar blijft hij ver achter bij de VVD (PVV 19, VVD 31).

NOS-verslaggever Michiel Breedveld spreekt van een winst met een bittere nasmaak voor Wilders. "Hij had hier veel en veel meer van verwacht", zegt hij.

Thieme opgetogen: dit is fantastisch

De lijsttrekker van de Partij van de Dieren kan volgens de exitpoll rekenen op vijf zetels. Daar is ze zeer blij mee. "We hoorden overal om ons heen dat mensen op de Partij voor de Dieren zouden stemmen. Dat we nu lijken te zijn verdubbeld, is fantastisch", zegt ze.

Stembureau Nijmegen tot 23.00 uur open, Kiesraad verbaasd

In Nijmegen is het stembureau op het stadhuis vanavond tot 23.00 uur geopend, vanwege een tekort aan stembiljetten op andere plekken in de stad. Dat heeft de gemeente Nijmegen bekendgemaakt. De stap is zeer ongebruikelijk. De Kiesraad reageert dan ook verbaasd en zoekt nu contact met de gemeente Nijmegen.

Ook in andere plaatsen konden mensen nog na 21.00 uur stemmen. In Rotterdam, Leiden, Utrecht en Den Haag mochten de mensen die in een rij stonden, nog naar binnen.

Geen wijzigingen in update exitpoll

Dit is de update van de exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos, in opdracht van de NOS en RTL. Er zijn geen wijzigingen ten opzichte van de exitpoll van 21.00 uur.

VVD 31 (-10)
PvdA 9 (-29)
PVV 19 (+4)
SP 14 (-1)
CDA 19 (+6)
D66 19 (+7)
CU 6 (+1)
GL 16 (+12)
SGP 3
PvdD 5 (+3)
50Plus 4 (+2)
VNL 0
Denk 3
FvD 2

Exitpoll: peilingen bij veertig stembureaus

De exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos die de NOS en RTL om 21.00 uur hebben gepubliceerd, is gebaseerd op peilingen bij veertig stembureaus. Die zijn gehouden tussen 07.30 en 20.30 uur. Daardoor konden ze op tijd worden verwerkt.

De kiezers die bij die veertig stembureaus komen, zijn representatief voor heel Nederland. De exit-poll is dus een eerste indicatie voor wat we de rest van de avond kunnen verwachten. Om 21.30 uur volgt een update; daarin zijn ook interviews met stemmers meegenomen die zijn gevoerd tussen 20.30 en 21.00 uur.

Azarkan (Denk): grote ontlading

Bij Denk was de ontlading groot, toen om 21.00 uur bleek dat de partij in de exitpoll staat op drie zetels. "Dit laat zien dat we mensen vertegenwoordigen die vertrouwen in ons hebben", zegt Denk-bestuurder Farid Azarkan. Hij hoopt dat er nog een extra zetel in het vat zit.

SP: misschien kwamen de verkiezingen te vroeg

SP-Kamerlid Renske Leijten zegt dat de verkiezingen voor de SP wellicht te vroeg kwamen. De partij verliest in de exitpoll van Ipsos één zetel en komt uit op 14. Leijten feliciteert lijsttrekker Roemer wel met een goede campagne.

CDA: de avond duurt nog lang

De nummer 2 van het CDA, Mona Keijzer, reageert gereserveerd op de exitpoll. Daarin staat het CDA op 19 zetels. Dat zijn er zes meer dan in 2012, maar minder dan waarop werd gehoopt. "Het kan altijd meer", zegt Keijzer. "De avond duurt nog lang."

D66 opgetogen: als dit het is, gaat het dak eraf

D66-campagneleider Sjoerd Sjoerdsma reageert blij op de exitpoll van Ipsos. Zijn partij staat daarin op 19 zetels, samen met het CDA en de PVV. "Als dit echt uitkomt en dit de echte uitslag is, gaat het dak eraf", zegt Sjoerdsma. Hij spreekt van een fantastische uitslag. "De kiezers hebben ons beloond voor jarenlang verantwoordelijkheid nemen en een positieve campagne."

Feest bij GroenLinks: forse winst

Kathalijne Buitenweg, de nummer 2 van GroenLinks, is blij met de verwacht zetelwinst voor haar partij. In de exitpoll staat GroenLinks op zestien zetels, twaalf meer dan nu. "Wij zetten in op een zo progressief mogelijke coalitie", zegt Buitenweg. GroenLinks had al gezegd te willen meeregeren.

Probleem bij begin NOS-uitzending

De verkiezingsavond begon met verwarring. Er ging ondanks grondige voorbereiding iets mis met de grafische weergave van de exitpoll op televisie. NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff zegt hierover: "Ik vind dit heel erg vervelend. We hebben nog niet kunnen vaststellen wat de oorzaak is. Ik ben blij dat nu alles weer in orde lijkt."

Ongeloof bij PvdA

De PvdA lijdt een gigantisch verlies en zakt in de exitpoll van Ipsos van 38 naar 9 zetels. "Als dit de uitslag is, is het een enorme klap voor de PvdA", zegt partijprominent Ronald Plasterk. PvdA-staatssecretaris Sharon Dijksma spreekt van een kras op de ziel van de PvdA. "We hebben de resultaten van de laatste vier jaar niet overtuigend genoeg gebracht", zegt ze.

VVD: weer vertrouwen van kiezer

De VVD reageert opgelucht op de exitpoll. De partij lijdt daarin verlies, maar blijft veruit de grootste. "Deze poll geeft aan dat mensen ons weer vertrouwen geven", zegt VVD-campagneleider én Kamerlid Tamara van Ark.

Prognose van opkomst: boven 80 procent

Onderzoeksbureau Ipsos zegt dat de opkomst waarschijnlijk 81 procent was. Een definitieve prognose van de opkomst komt om 21.30 uur. Dan volgt ook een update van de exitpoll.

Exitpoll: zetels voor Denk en FvD

Van de kleine partijen hebben alleen Denk en het Forum voor Democratie volgens de exitpoll van Ipsos zetels in de wacht gesleept. Geen zetels zijn er voor VNL van Jan Roos, Nieuwe Wegen van Jacques Monasch, Artikel 1 van Sylvana Simons en de Piratenpartij van lijsttrekker Ancilla van de Leest.

Ongekend verlies PvdA

De VVD verliest weliswaar tien zetels ten opzichte van de uitslag in 2012, maar is nu veruit de grootste partij. Coalitiepartner PvdA lijdt een ongekend verlies: van 38 naar 9 zetels. Zo veel zetels heeft een politieke partij in Nederland nog nooit verloren. Opvallend is ook de uitslag voor de PVV: die wint weliswaar vier zetels (van 15 naar 19), maar blijft ver achter bij de VVD.

Ook het CDA en D66 kunnen volgens de exitpoll van Ipsos rekenen op 19 zetels. Dat is voor beide partijen flinke winst. De SP blijft steken op 14 zetels; dat is een verlies van één zetel.

EXITPOLL: VVD aan kop, drie partijen op gelijke hoogte

Dit is de exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos, in opdracht van de NOS en RTL.

VVD 31
PvdA 9
PVV 19
SP 14
CDA 19
D66 19
CU 6
GL 16
SGP 3
PvdD 5
50Plus 4
VNL 0
Denk 3
FvD 2