Er gebeurt bijna niets in de peilingen. Hoe kan dat?

In de Peilingwijzer zijn al wekenlang geen grote verschuivingen te zien. Hoe kan dat? En gaat dat nog veranderen? Wat je moet weten over peilingen, zwevende kiezers en de cruciale laatste dagen voor de verkiezingen.

Dat de peilingen geen grote trends laten zien, komt mogelijk doordat kiezers nog net zo zweven als twee maanden geleden. Opiniepeiler Peter Kanne van I&O Research vroeg kiezers hoe zeker ze zijn van hun stemvoorkeur op 15 maart.

Driekwart van de kiezers was bij de laatste peiling (24 tot 28 februari) nog zwevend. 20 procent heeft zelfs nog geen flauw idee welke partij het wordt.

Driekwart van de mensen weet het nu nog niet

Wat vooral opvalt: dat percentage is sinds eind december niet veranderd. In twee maanden is er dus weinig gebeurd wat kiezers zekerder heeft gemaakt in hun keuze, of volledig overtuigd heeft van een bepaalde partij. Volgens Kanne lijkt de campagne op een "saaie Champions League-finale waarin alle spelers vooral proberen niets fout te doen, zodat ze geen doelpunt tegen krijgen en er dus ook niet gescoord wordt".

Overigens maken überhaupt maar weinig mensen hun keuze in deze fase van de campagne. Na afloop van de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2012 zei slechts 20 procent dat ze tot hun keuze waren gekomen een paar weken voor de verkiezingen. Een kwart van de ondervraagde kiezers zei de keuze pas de laatste dagen te hebben gemaakt, en 15 procent zelfs pas op de dag van de verkiezingen. 40 procent had de stemkeuze al maanden van tevoren gemaakt.

Vroeger waren mensen veel zekerder van hun zaak. Pas de laatste drie verkiezingen is de meerderheid van de kiezers zwevend tijdens de verkiezingscampagne. In 2003 wist 62 procent maanden voor de verkiezingen al wat ze ging stemmen. Tot en met de jaren 80 lag dat percentage nog veel hoger en was driekwart van de kiezers al overtuigd voordat de verkiezingscampagne begon.

De kiezer besluit steeds later

Doordat veel kiezers heel lang nog zweven, is het voor peilers veel ingewikkelder om te peilen. Voor de kiezers die nog niet goed weten wat ze gaan stemmen, is het namelijk lastig om in een peiling een voorkeur uit te spreken. Maanden voor de verkiezingen kunnen verschillende peilingsbureaus daardoor nog enorme verschillen laten zien.

Een maand voor de verkiezingen in 2012 peilde Maurice de Hond de PvdA op 16 zetels, terwijl Ipsos al op 23 zetels zat. Naarmate de verkiezingsdag naderde, zag je dat de peilingen van verschillende peilingsbureaus steeds meer op elkaar gingen lijken. Op de dag voor de verkiezingen peilden Maurice de Hond en Ipsos allebei 36 zetels. Op dat moment waren beide peilingen nagenoeg gelijk. Zes zetels werden door beide bureaus nog anders verdeeld, maar bij geen enkele partij was het verschil groter dan één zetel.

Verschil tussen peilingsbureaus wordt richting verkiezingen steeds kleiner

Doordat drie op de vier kiezers nog zweven en veel kiezers pas de laatste dagen hun keuze maken, kan er nu nog van alles gebeuren. Dat zie je goed als je kijkt naar de Peilingwijzer uit 2012. Op dit moment, tien dagen voor de verkiezingen, had de SP in de Peilingwijzer nog meer zetels dan de PvdA, terwijl tien dagen later de PvdA de SP met een verschil van 23 zetels versloeg. In dat opzicht zou het nog altijd kunnen dat het CDA, GroenLinks of D66 de grootste partij van Nederland wordt.

Er kan in tien dagen nog van alles gebeuren

Uit onderzoek van Peter Kanne bleek dat in 2012 het premiersdebat van RTL grote invloed had op de waardering die kiezers hadden voor Diederik Samsom en Emile Roemer. Hoewel de trends al waren ingezet, leek dat debat de opwaartse trend van de PvdA en de dalende van de SP te hebben versneld. Het premiersdebat van afgelopen zondag lijkt dat effect niet te hebben gehad. Wellicht dat het Carré-debat morgenavond, het eerste waar Mark Rutte aan deelneemt, voor een gamechanger kan zorgen.