Kieswijzers genoeg: zoek je bevestiging of sta je voor alles open?

Groene Kieswijzer, Jongeren Kieswijzer, Privacy Stemwijzer, Sekswijzer: verzin een onderwerp, en er blijkt een aparte kieswijzer voor te bestaan. Voor de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart kun je weer kiezen uit tal van keuzehulpen, al zijn het er waarschijnlijk minder dan de 34 uit 2012. Wat schieten we op met al die kieswijzers?

"Het zijn vaak sites met een knipoog", zegt politicoloog Martin Rosema van de Universiteit Twente. Hij ontwikkelde voor de vorige Kamerverkiezingen de site kieswijzerkiezer.nl. Daarop koppelde Rosema bezoekers aan de voor hen 'juiste' kieswijzer. Ook voorzag hij acht algemene kieswijzers van een beoordeling. Ruim 5000 mensen maakten er in 2012 gebruik van. Een update voor de naderende verkiezingen is bijna klaar.

Ludiek

Rosema is geen fan van one issue-wijzers als de Privacy Stemwijzer, de Cannabis Kieswijzer of de Fairkiezingswijzer. "Zulke sites zijn vaak meer ludiek dan inhoudelijk", zegt hij. "Ze zijn eigenlijk het zinvolst als je je eigen standpunt wil bevestigen. Als je een 'bijbelse' kieswijzer invult als fervent SGP'er, is wel duidelijk wat de uitkomst is. De kracht van kieswijzers is juist dat je ziet hoe je je verhoudt tot partijen als het om een hele reeks thema's gaat."

De politicoloog adviseert dan ook om minimaal één algemene kieswijzer in te vullen en je stem niet te baseren op een 'doelgroepenwijzer'. "Je hebt anders nooit het totale plaatje."

Ook de kwaliteit van sommige kieswijzers laat te wensen over, zegt Rosema. "Er zitten enorme verschillen in. Bijvoorbeeld in hoe vragen zijn gesteld of hoe veel informatie je kunt vinden bij de stellingen." De kwaliteitstoets is daarom geen overbodige luxe, vindt hij. "Er zullen altijd mensen zijn die zich afvragen welke kieswijzer ze het beste kunnen invullen." Doorgaans zijn algemene kieswijzers wel beter dan kieswijzers over één thema of doelgroep.

Vluchtelingen

De kieswijzers van 2017 lijken grotendeels op die van 2012. Stellingen over meer of minder asfalt zijn van alle tijden. "En ook thema's als dierenwelzijn of een groene wereld zijn niet aan één verkiezing te koppelen." Een enkele kieswijzer is wel speciaal gemaakt voor actuele kwesties, zoals die van Vluchtelingenwerk over hoe 'vluchteling-vriendelijk' de elf grootste partijen zijn.

Toch zijn er ten opzichte van 2012 allerlei kleine verschillen. Zo zijn stellingen aangepast aan de actualiteit ("Het leenstelsel voor studenten moet worden afgeschaft") of helemaal verdwenen. Ook is soms het ontwerp veranderd, zegt Rosema. Dat is het geval bij de Stemwijzer, nog altijd de populairste kieswijzer van Nederland.

"Vijf jaar geleden stond daar heel duidelijk: dit is de passende partij voor jou. Visueel lag sterk de nadruk op die ene partij. Nu brengt de Stemwijzer de drie beste partijen in beeld." Een terechte keuze, vindt Rosema. "Soms zit er heel weinig verschil tussen de nummer 1 en de nummer 2. Je kunt als ontwerper niet hard maken dat je dan één van de twee veel prominenter neerzet." Sowieso moet je je volgens Rosema niet blindstaren op de uitslag van een kieswijzer. Zijn advies: "Beschouw kieswijzers als handig hulpmiddel, niet als ultieme wijsheidsverschaffers."

Na jaren van onderzoek heeft Rosema de ideale kieswijzer nog niet gevonden. Op alle stemhulpen is wel wat af te dingen, zegt hij. Wat hij bij alle kieswijzers mist, zijn stellingen over de afgelopen regeerperiode. "De rol van verkiezingen is tweeledig: ze gaan over de toekomst, maar zijn ook een afrekening. Ik zit nog te wachten op de eerste die dat goed weet te combineren."

Pro en contra

Kijken bij de buren is ook een optie, want de politicoloog is bijzonder te spreken over de Educatieve Stemtest uit België. Die geeft bij iedere stelling pro- en contra-argumenten, in plaats van de standpunten van partijen of geen uitleg. "Heel geslaagd", vindt Rosema. "Je wordt tijdens het invullen aan het denken gezet. Dat kan ook leiden tot een verrassende uitkomst."