Das Herz Berlins getroffen; dag in teken van aanslag

Berlijn, de dag na de gebeurtenissen op de kerstmarkt bij de Gedächtniskirche. De hele dag staat in het teken van de aanslag. Het begint 's ochtends al, als de Duitse kranten groot uitpakken.

"De verbijstering overheerst", zegt correspondent Judith van de Hulsbeek. Berlijn rouwt.

De parochievoorzitter van de kerk is in de vroege ochtend naar het plein gekomen waar zeker twaalf mensen zijn gedood bij de aanslag met een vrachtwagen. "Dit is verschrikkelijk", zegt hij. "Deze kerk is een symbool van vrede, solidariteit en verzoening."

Andere Duitsers zijn ook geschokt. Sommigen zijn bang, anderen bedroefd. Het doden van mensen lijkt tegenwoordig bijna normaal, zei een man gisteravond al op het plein.

De vrachtwagen kwam maandagavond uit de Kantstrasse en reed door een soort brandgang. De bezoekers van de kerstmarkt maakten weinig kans. Naast de doden raakten tientallen mensen gewond. Na de aanslag werd een verdachte opgepakt, in de truck werd een dode Poolse man gevonden.

NOS op 3 maakte een overzichtsfilmpje van wat er is gebeurd.

De truck waarmee de aanslag is gepleegd, wordt vanochtend weggesleept.

De dode in de cabine blijkt doodgeschoten. De politie benadrukt dat de 37-jarige man een slachtoffer is en geen dader. De Poolse man was de chauffeur van de vrachtwagen en is blijkbaar overmeesterd.

Het was volgens zijn neef, en tevens baas van het transportbedrijf, de laatste rit van de Pool voor Kerst. Hij wilde donderdag thuis zijn om een cadeau voor zijn vrouw te kopen. Hij laat naast haar nog een tienerzoon achter.

Bondskanselier Merkel geeft in de ochtend een persconferentie. "Dit is een zeer zware dag", zegt een terneergeslagen Duitse leider.

In de Gedächtniskirche tekenen mensen gedurende de hele dag het condoleanceregister.

De verdachte die vastzit, is een 23-jarige asielzoeker van Pakistaanse afkomst. Politieke partij AfD koppelt direct na de aanslag dat feit aan de gebeurtenissen. Die zouden een gevolg zijn van de migratiepolitiek van de Duitse regering.

Ook de CSU, de zusterpartij van Merkels CDU, komt na de aanslag met een verklaring naar buiten. CSU-leider Horst Seehofer wil een ander migratiebeleid.

Dan komt naar buiten dat de verdachte ontkent iets te maken te hebben met de aanslag. De eerste twijfel slaat toe. Heeft de politie de dader wel te pakken?

De politie kan niet met zekerheid zeggen dat de man de vrachtwagen bestuurde.

Andere Duitse steden nemen ondertussen maatregelen. Zo worden in Dresden grote betonblokken neergezet bij een van de oudste kerstmarkten van Duitsland.

Ook in andere landen wordt het zekere voor het onzekere genomen. In Nederland worden grote evenementen beter beveiligd, zegt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof.

Bondskanselier Merkel bezoekt ondertussen de kerstmarkt. Ze legt witte rozen op de plek waar het gebeurde.

De Nederlandse worstverkoper Fredy Spoolder vertelt 's middags op NPO Radio 1 hoe het er gisteravond aan toeging. Hij heeft een kraam op de kerstmarkt bij de Gedächtniskirche. "Mijn stand staat een meter of zestig van de rampplek. Eerst had ik niet zo in de gaten wat er gebeurde."

Aanvankelijk was er geen sprake van paniek, zegt Spoolder. Maar toen kwamen er berichten over meerdere doden. "En toen zag ik die vrachtwagen. Het leek wel een oorlogsgebied."

De worstverkoper besloot direct zijn kraam te sluiten. "Wat moet je anders? Ik was van de kaart. Eerst bleef ik heel nuchter, maar langzaam besefte ik wat er was gebeurd. Het was een heel aparte gewaarwording."

Q&A

In Nederland leven veel vragen over wat er in Berlijn is gebeurd. Correspondent Jeroen Wollaars probeert zo veel mogelijk van die vragen te beantwoorden in een Q&A.

Gedurende de dag komen vanuit heel Duitsland steunbetuigingen binnen, ook van bekende sporters.

In Berlijn hebben 24 gewonden het ziekenhuis inmiddels verlaten, twittert de politie aan het eind van de middag.

De twijfel of de verdachte wel degene is die ze moeten hebben, neemt naarmate de dag vordert steeds verder toe. Even voor 19.00 uur komt het nieuws: de man wordt vrijgelaten. De pushberichten van nieuwsmedia op telefoons volgen elkaar snel op.

De dader loopt naar alle waarschijnlijkheid dus nog vrij rond. De politie weet volgens Wollaars niet in welke richting ze nu moet zoeken, zei hij al in de Q&A. Over dader en motief is op dat moment dus niets bekend.

De politie heeft burgers gevraagd om filmpjes op te sturen waar mogelijk op te zien is wie er uit die vrachtwagen springt. En er zijn bewakingsbeelden opgevraagd van camera's in de buurt.

In de Gedächtniskirche spreekt 's avonds burgemeester Müller. Hij probeert de nabestaanden een hart onder de riem te steken.

Ook de Duitse president Gauck heeft het condoleanceregister in de kerk getekend. Buiten steken asielzoekers en Duitsers samen kaarsen op om de slachtoffers te herdenken.

Kort na de herdenking in de kerk claimt IS de verantwoordelijkheid voor de aanslag via zijn persbureau Amaq. IS: "De uitvoerder van de operatie in Berlijn is een soldaat van Islamitische Staat en hij handelde in antwoord op oproepen om burgers van de coalitietroepen aan te vallen."