'Echt? Nederland op twee na grootste belastingparadijs?'

"Soms schaam je je voor je eigen land", twitterde iemand vanochtend. "Echt? Nederland het op twee na grootste belastingparadijs", schreef een ander. Op sociale media werd met ongeloof gereageerd op het rapport van Oxfam Novib.

Volgens de hulporganisatie is Nederland na Bermuda en de Kaaimaneilanden het grootste belastingparadijs ter wereld.

Tientallen miljarden euro's winst die Amerikaanse multinationals in Nederland maken, staan volgens Oxfam niet in verhouding tot de werkelijke activiteiten. Postbusfirma's en andere schimmige financiële constructies leveren grote bedrijven miljoenen of zelfs miljarden euro's op.

Een voorbeeld daarvan is Google. Het internetbedrijf betaalt geen 2,67 miljard euro, maar slechts 2,7 miljoen euro belasting over de omzet in 2014. Allemaal dankzij een brievenbusfirma op de 15e verdieping van een kantoorpand aan de Zuidas in Amsterdam.

Volgens de jaarrekening gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel is hier Google Netherlands Holding B.V. gevestigd. Het bedrijf heeft geen werknemers. Op dezelfde verdieping is echter ook het kantoor van Google Nederland.

'Brievenbusfirma op retour'

Hoogleraar internationaal belastingrecht aan de UvA Stef van Weeghel, ook verbonden aan internationaal belastingadviseur PwC, erkent dat brievenbusfirma's een internationaal probleem zijn. Toch is het fenomeen volgens hem op zijn retour. "BV's die niet meer dan een postadres zijn, dat probleem is over een paar jaar wel verdwenen. Ik verwacht dat de inspanningen en maatregelen vanuit de OESO en EU effectief zullen zijn."

De EU wil voor al haar leden dezelfde belastingtarieven voor royalty's: 10 procent. Nederland probeert zijn afwijkende tarief van 5 procent te handhaven. De Europese Commissie wil lidstaten gaan controleren en advies geven over hun belastingstelsel.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft een pakket met maatregelen samengesteld. Daarin wordt misbruik door belastingverdragen aangepakt. Het is een verdrag waar ruim 100 landen aan meewerken. Nederland onderhandelt nog over de precieze voorwaarden.

Het zijn stappen in de goede richting volgens belastingexpert Esmé Berkhout, die het rapport van Oxfam Novib mede opstelde. "Maar verdragsmisbruik is slechts één gat dat wordt gedicht. Er zijn nog vele andere gaten."

Ze noemt de zogeheten innovatiebox in Nederland. Bedrijven krijgen belastingverlaging voor winst uit innovaties. De bedoeling daarvan is om onderzoek te stimuleren. "Er is enorm veel geld mee gemoeid, oplopend tot wel een miljard euro dit jaar", zegt Berkhout. "Meerdere onderzoeken, waaronder een van de Europese Commissie, hebben aangetoond dat het geen effectieve manier is om innovatie te stimuleren. Het werkt juist belastingontduiking in de hand."

Race to the bottom

Volgens Berkhout zijn de postbusfirma's dan ook nog niet op hun retour. Oxfam Novib spreekt van een race to the bottom waar Nederlandse belastingbetalers en uiteindelijk ook ontwikkelingslanden de dupe van zijn. Die lopen volgens de ngo miljarden aan belastinginkomsten mis.

Hoogleraar van Weeghel vindt dat "de nuance verloren gaat" in het rapport van Oxfam. Nederland staat volgens hem onterecht op de derde plaats in het rijtje van grootste belastingparadijzen.

"Nederland heeft een eigen, levendige economie met bedrijvigheid en ondernemingen. Dat hebben ze op Bermuda of de Kaaimaneilanden totaal niet. Ze hebben daar niet eens winstbelasting."

De excessen moeten volgens Van Weeghel worden aangepakt, maar het voor bedrijven gunstige vestigingsklimaat in Nederland is juist goed voor economie. "Landen concurreren nou eenmaal", zegt hij. "Dat kun je prettig vinden of niet."