Defensieboost EU is 'doorbraak voor zwak Europa'

"Een belangrijke stap om de forse technologische achterstand en afhankelijkheid van Europa aan te pakken." Zo noemt defensiedeskundige Dick Zandee het voornemen van de Europese Commissie om jaarlijks miljarden euro's uit te geven aan defensie-ontwikkeling.

"Dit is een doorbraak, waar al jaren naartoe wordt gewerkt", zegt de onderzoeker van instituut Clingendael. "Wij zijn in Europa veel te zwak om tegenwicht te kunnen bieden op het geopolitieke strijdtoneel."

De EU-landen lopen volgens Zandee al jaren achter de feiten aan op het gebied van moderne wapentechnologie. Voor bijvoorbeeld de ontwikkeling van geavanceerde drones en precisiewapens zijn we sterk afhankelijk van grootmachten als de VS.

'Russen tegenhouden'

"Stel: Trump trekt zich daadwerkelijk terug uit het oosten van Europa. Wij houden die Russen dan echt niet tegen", zegt Zandee. Hoewel hij niet denkt dat Poetin iets zou ondernemen, vindt hij het wel van belang dat Europese landen een vuist kunnen vormen voor het geval dat hij dreigt. De internationale veiligheidssituatie staat steeds verder onder druk door de opkomst van cyberaanvallen en terreurorganisaties als IS.

Dat Europa zelf geld steekt in militaire ontwikkelingen was hiervoor in politieke zin taboe, zegt Zandee. Het gebeurt nu nog versnipperd over de 28 EU-lidstaten. Met als gevolg: inefficiëntie, geldverspilling en nauwelijks innovatie.

"Het is toch van de zotte dat negentien verschillende pantservoertuigen worden gemaakt door zeventien verschillende bedrijven", verzucht Zandee. "Gemiddeld 90 procent van alle defensiebudgetten voor innovatie wordt nationaal besteed. Het gaat de commissie er om deze nationale bastions te doorbreken."

Met 500 miljoen euro per jaar voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologieën wordt daarmee een begin gemaakt. Het gaat volgens de onderzoeker om een besteding vanaf 2021. "Dus het is koffiedik kijken waar het precies naartoe gaat. Op het gebied van oorlogvoering gaat de innovatie razendsnel."

Lobby-gevaar

Een belangrijk aandachtspunt, benadrukt Zandee, is dat de grote bedrijven binnen de industrie niet gaan voorschrijven wat de markt wil. "Die zijn heel sterk in het lobbyen voor opdrachten en geld. Eindeloos gevechtsvliegtuigen, marineschepen en tanks vervangen is wat de industrie wil, maar het moet juist gaan om wat de krijgsmachten nodig hebben."

Hij heeft er vertrouwen in dat de commissie dit probleem nauw in de gaten houdt. Het Europees Parlement moet gebruik van de gezamenlijke subsidiepot eerst goedkeuren. Daarnaast werken EU-landen aan een zogenoemd behoefteplan. Om zo te voorkomen dat de industrie gaat vooruitlopen op het produceren van een volgende straaljager.

Benelux

Met een gezamenlijk budget sta je als landengroep sterker in de schoenen. Dat is ook de reden waarom Scandinavische landen onderling, Frankrijk met Engeland, en Nederland, België en Duitsland al jaren intensief samenwerken.

De marine van Nederland en België zijn geïntegreerd: de vloot ligt verdeeld over de havens van Den Helder en Zeebrugge. De Benelux heeft vanaf volgend jaar een gedeeld luchtruim. "Met een straaljager ben je binnen 20 minuten van de ene naar de andere kant", zegt correspondent Joris van Poppel.

"We zijn zo afhankelijk van elkaar", legt Zandee uit. Een Nederlandse tankeenheid is nu onderdeel van een Duits bataljon, omdat het volgens hem zelfstandig te weinig voorstelt. Een metafoor voor de situatie van de EU.