Boze boeren ruziën met staatssecretaris over fosfaatrechten

Melkveehouders in Nederland zijn woedend en voelen zich bedonderd door staatssecretaris Martijn van Dam (Economische Zaken). Van Dam zou in januari met een nieuwe fosfaatwet komen, die hij samen met de agrarische sector heeft opgesteld om de mestproductie in toom te houden. Die wet zou 1 januari 2017 ingaan.

Maar de Europese Commissie heeft het voorstel vorige week op een aantal punten afgekeurd. Brussel ziet de wet als verkapte staatssteun omdat melkveehouders 'gratis' vrij verhandelbare fosfaatrechten krijgen die geld opleveren bij verkoop terwijl ze een overtreding begaan: het niet nakomen van het fosfaatplafond.

Fosfaatrechten mogen pas ingevoerd worden als Nederland wel aan zijn verplichtingen voldoet. Van Dam heeft de boeren laten weten de nieuwe wet nog een jaar op te schuiven en op zoek te gaan naar oplossingen.

'Belaarzerd'

De boeren zijn verbijsterd en begrijpen niet waarom Van Dam niet in een eerder stadium op de hoogte was van de visie van de Commissie. Op YouTube verwijten boeren de staatssecretaris dat hij "heeft zitten slapen".

Boerin Eline Vedder runt het familiebedrijf dat al ruim tweehonderd jaar bestaat. "Je mag van een staatssecretaris verwachten dat hij weet hoe hij een wet moet maken. Net zoals wij weten hoe je een boerenbedrijf moet runnen. Ieder z’n vak. Dat heeft hij niet goed gedaan en dat gaat ons mogelijk de kop kosten."

Melkveehouders voelen zich 'belaarzerd' en zeggen dat ze nog een jaar langer 'in de shit' zitten. Met een protestactie bieden ze deze week Van Dam hun laarzen aan. Ze vrezen dat laarzen straks niet meer nodig zijn, omdat het voortbestaan van hun familiebedrijven in gevaar kan komen.

Verantwoordelijkheid

SGP-Kamerlid Elbert Dijkgraaf spreekt in een reactie van een "bizarre" gang van zaken omdat vorig jaar zomer al bekend was dat er fosfaatrechten zouden komen. "Ik ben bang dat EZ heel lang geen contact heeft gehad met Brussel hierover. Dat is buitengewoon onverstandig. Het ministerie solt met de toekomst van bedrijven."

Van Dams woordvoerder, Job van de Sande, vindt de kritiek niet terecht. Hij zegt tegen de Leeuwarder Courant: "Al vanaf 2 juli 2015 is duidelijk dat de melkveestapel in Nederland niet kan groeien. Toch gebeurt het nog steeds. De laatste registratiecijfers op 1 oktober tonen dat wederom aan. Die groei van de veestapel heeft onze positie in Brussel geen goed gedaan. Ook de sector heeft een verantwoordelijkheid."

Inkrimpen

De nieuwe fosfaatwet moet regelen dat de in Nederland geproduceerde hoeveelheid fosfaat weer onder het Europese maximum komt, om de kwaliteit van het grondwater te beschermen.

Boeren mogen volgens dat stelsel alleen melkvee houden als zij voldoende fosfaatrechten hebben. Maar om aan alle eisen te voldoen, moet de melkveestapel in Nederland flink inkrimpen.

Door de afschaffing van het melkquotum vorig jaar zagen melkveehouders kans om flink te groeien. Veel boeren hebben hun bedrijf uitgebreid en gekozen voor meer koeien. Daardoor is er een overschot ontstaan aan koeienmest en dus aan fosfaat.

Vorig jaar overschreed de veehouderij het afgesproken fosfaatplafond fors, waardoor Nederland de zogeheten 'derogatie' wellicht kwijt raakt. Nederland mag door die derogatie meer mest uitrijden dan andere Europese landen, omdat er in Nederland voldoende grasland is. Maar nu de hoeveelheid mest door het fosfaatplafond heen is geschoten, dreigen boeren die uitzonderingspositie te verliezen.

De huidige uitzonderingspositie loopt eind 2017 af. En of de derogatie verlengd wordt, is onduidelijk. Nu er ook nog geen nieuwe fosfaatwet is, zijn de boeren erg onzeker over hun toekomst.

Geert Stevens, initiatiefnemer van de laarzenactie: "Als Nederland de uitzonderingspositie voor mestproductie kwijtraakt gaat me dat zo’n 27.000 euro kosten. Het gaat al slecht vanwege de lage melkprijs. Ik vraag me dan af of ons gezinsbedrijf nog wel toekomst heeft."

Zonder derogatie moeten er bijna een half miljoen koeien verdwijnen om de mest van de overblijvende dieren nog uit te kunnen rijden, zo heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek berekend.