Kun je ziek worden van sporten op kunstgrasvelden?
In Nederland liggen 2000 kunstgrasvoetbalvelden waarvan onduidelijk is of ze gezondheidsrisico's opleveren. Wetenschappers bepleiten in het tv-programma Zembla serieus onderzoek naar die risico's voor sporters.
De velden zijn bijna allemaal bestrooid met korrels van vermalen banden. Die moeten ervoor zorgen dat spelers minder snel schaafwonden oplopen. Maar de banden zijn chemisch afval en mogen niet verbrand worden. Ze bevatten onder meer pak's, polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Een deel daarvan is bij bepaalde concentraties kankerverwekkend.
Het is onduidelijk wat de herkomst is van de rubbergranulaatkorrels die op de velden worden gestrooid. Op één voetbalveld ligt zo'n 120 ton korrels van gemalen autobanden. Dat zijn ongeveer twintigduizend banden.
Verder is niet bekend of er korrels van andere vermalen rubbers dan van autobanden in het strooisel zitten. Dat geeft de industrie zelf toe in vertrouwelijke notulen van een vergadering van de internationale brancheorganisatie, deze zomer in Helsinki. "Er is geen controle op het materiaal en de afkomst", aldus de notulen, die in het bezit zijn van Zembla.
In Hendrik Ido Ambacht werden in 2010 omwonenden ziek van een veld. Dat is vervangen door de gemeente. Die partij rubberkorrels zou vermalen rubberbuizen uit de petrochemische industrie hebben bevat.
Geen goed onderzoek
Er is een keer onderzoek gedaan naar de (on)veiligheid van pak's in rubbergranulaatkorrels, maar op dat onderzoek is veel kritiek. De onderzoeksgroep zou veel te klein en niet representatief zijn geweest. Zo werd bijvoorbeeld niet gekeken naar vrouwen en kinderen. Wetenschappers hebben dan ook twijfels bij de conclusie dat de kunstgrasvelden geen gezondheidsrisico vormen.
Het RIVM onderschreef die conclusie wel en de branche gebruikt het rapport om berichten over risico's te pareren. Maar in de uitzending van Zembla wordt melding gemaakt van opvallend veel gevallen van leukemie bij Britse en vooral Amerikaanse sporters die veel op kunstgras sporten. In ongeveer de helft van die gevallen gaat het om keepers die uiteraard vaak op het veld liggen.
Factor tien tot honderd
De hoeveelheid pak's in de gemalen banden is veel hoger dan de hoeveelheid die veilig wordt beschouwd door de Europese richtlijn. Van de acht kankerverwekkende pak's mag nog maar 1 milligram per kilo in de rubberkorrels zitten en in producten gericht op kinderen maar 0,5 milligram. Toxicoloog Martin van den Berg zegt dat de daadwerkelijke hoeveelheid tien tot honderd keer hoger is. Hij pleit er daarom voor om de velden niet meer te gebruiken, totdat duidelijk is of er een risico is.
De Nederlandse regering keert zich na een lobby van de organisatie van de bandenbranche VACO tegen de nieuwe strenge Europese regels. Dat leidt ertoe dat de rubbergranulaatkorrels voorlopig niet hoeven te voldoen aan de strenge veiligheidsnormen, in ieder geval tot volgend jaar, als de resultaten bekend worden van een Europees evaluatieonderzoek. Dat onderzoek is een literatuuronderzoek.
Nieuw onderzoek
De KNVB, de grootste sportbond, en de VNG willen nu nieuw onderzoek. Sommige gemeenten zoals Utrecht en Nijmegen gebruiken dit type rubberkorrels al niet meer. Er is een alternatief: de velden kunnen ook bestrooid worden met kurkkorrels. Dat kost per veld ongeveer 15.000 euro extra, op een totaalprijs van 300.000 tot 350.000 euro.
