Kunstroof kan lonen, voor strafvermindering of voor belminuten

De twee schilderijen van Van Gogh die vandaag na 14 jaar zijn teruggevonden, zijn maar het topje van de ijsberg van gestolen kunstwerken die ergens ter wereld rondzwerven. Maar 5 tot 10 procent van al die gestolen kunstwerken, wordt namelijk teruggevonden, zegt kunstroofexpert Arthur Brand. "Je kunt dus zeker stellen dat kunstroof kan lonen."

De kunstcriminaliteit is goed voor zo'n 8 miljard euro, zegt Brand. Hij baseert zich op cijfers van de CIA, die heeft berekend dat het daarmee de derde grootste criminele geldstroom ter wereld is. Brand was zelf betrokken bij de vondst van verschillende gestolen kunststukken, zoals werken van het Westfries Museum en kunstschatten van Adolf Hitler.

Volgens de kunstroofexpert zijn er twee groepen criminelen die kunst stelen: de 'simpele' dief en de professionele kunstrover. "Er zijn bijvoorbeeld autodieven die denken een grote slag te slaan door een bekend schilderij te stelen. Maar dat is gebaseerd op een hardnekkig misverstand: rijken kopen over het algemeen geen gestolen kunst."

Volgens Brand blijven zulke dieven vaak met de kunst zitten. Om hun sporen uit te wissen, gooien de dieven de werken vaak in het vuur of worden ze op een andere manier vernietigd. Voor dit soort dieven levert een kunstroof vaak niks op, zegt Brand.

Maar dan is er de professionele kunstrover die kunst vooral voor zware criminelen steelt, zoals de maffia en de toplaag van de onderwereld. "Dat gaat soms op bestelling, maar lang niet altijd. Criminelen weten die kunstrovers vaak goed te vinden." Ook de IRA in Ierland zit volgens Brand diep in de gestolen werken.

Die gestolen werken worden deels gebruikt als onderpand. "In het criminele circuit geldt een afspraak: 10 procent van de waarde van een gestolen werk kan dienen als onderpand", zegt Brand. Dus een schilderij met een marktwaarde van 10 miljoen euro, kan dienen als onderpand van 1 miljoen. "Handig voor een crimineel die een collega moet betalen, maar geen geld heeft."

Daarnaast is er ook zoiets als 'artnapping': het kidnappen van kunstwerken. Criminelen zetten die werken dan in als ruilmiddel om een deal met justitie te kunnen sluiten, zegt Brand. "Zo'n crimineel zegt dan bijvoorbeeld tegen justitie: een vriendje van me heeft nog een Van Gogh liggen waar hij graag vanaf wil. In ruil voor strafvermindering krijgen jullie het schilderij. Zo niet, dan gaat de fik erin."

Brand zegt dat er in Italië zelfs een zaak was, waar kunststukken werden ingezet in ruil voor extra belminuten voor maffiabazen die in de gevangenis zaten.

Naast het 'gewone' criminele circuit spinnen ook terroristische organisaties als IS garen bij kunstroof. "Daar gaat waarschijnlijk het grootste gedeelte van de handel in om", zegt Brand. Als voorbeeld noemt hij strijders van IS die een museum leegroven in Syrië of Irak, om die kunstschatten via tal van tussenpersonen aan kunstverzamelaars te verkopen. "Die weten vaak van niets, of ze willen van niets weten."

Met het geld dat terreurgroepen met de roof binnenkrijgen, financieren ze hun terroristische activiteiten.

Brand benadrukt dat Nederland in de top staat van landen waar veel kunstroven worden opgelost. "Vooral de laatste jaren worden er veel zaken opgelost. Dat komt omdat er een ommekeer is geweest bij politie en justitie: waar het jaren terug ging om het oppakken van de daders, gaat het nu vaker om het terughalen van de werken. Die pragmatische aanpak lijkt te werken."