Directeur Westfries Museum haalt vijf gestolen schilderijen op

"Ik zit nu in Oekraïne tegenover de schilderijen. Het is heel bijzonder", zegt Ad Geerdink. Afgelopen donderdag kreeg de directeur van het Westfries Museum in Hoorn een telefoontje van het Oekraïense Openbaar Ministerie dat hij vijf teruggevonden schilderijen deze week kon ophalen. Morgen worden de werken officieel aan hem overgedragen. Daarna komen ze zo snel mogelijk naar Nederland.

Het zijn vijf van de in totaal 24 schilderijen die in 2005 uit het Westfries Museum zijn gestolen, net als 70 stukken zilverwerk. In 2014 dook er voor het eerst een gestolen schilderij op een website in Oekraïne op. Vorig jaar werd duidelijk dat er meer geroofde kunst in Oekraïne terecht was gekomen.

In april toonde de Oekraïense veiligheidsdienst op een persconferentie vier van de teruggevonden Hollandse Meesters. Volgens directeur Geerdink is er geen geld betaald om de doeken weer in handen te krijgen. Hij zegt dat hij niets over de achtergrond van deze vondst door de veiligheidsdienst te horen heeft gekregen. "Dat is volledig in duisternis gehuld."

Rompslomp

De werken die terugkomen naar Hoorn zijn twee schilderen van Jacob Waben, Vrouw wereld (1622) en Terugkeer van Jefta (1625), Keukenstuk (jaartal niet bekend) van Floris van Schooten en Boerenbruiloft (1671-75) van Hendrick Boogaert.

In mei bracht een inwoner van Oekraïne Nieuwstraat in Hoorn (1784) van Izaak Ouwater naar de Nederlandse ambassade in Kiev. Volgens het Westfries Museum heeft de man het schilderij, met echtheidscertificaat, te goeder trouw gekocht. Dat brengt het aantal op vijf.

Geerdink is zeer te spreken over de medewerking van het Oekraïens Openbaar Ministerie. Dat heeft volgens hem hard gewerkt om de bureaucratische rompslomp rond de overdracht van de schilderijen zo snel mogelijk af te handelen.

Het vermoeden is dat de 19 andere schilderijen zich ook nog in Oekraïne bevinden. Kunstdetective Arthur Brand heeft daarvoor aanwijzingen, zegt Geerdink. Brand houdt zich al geruime tijd bezig met dit onderzoek en zou vanuit zijn netwerk signalen daarover hebben gekregen.

Van het gestolen zilverwerk is niet bekend waar het is gebleven. Er is nooit enig bewijs gevonden dat het ook in Oekraïne zou zijn.

Enorme klus

De museumdirecteur heeft met een expert de vijf schilderijen bekeken. Volgens hem is het beeld van de staat waarin ze verkeren wisselend. De twee schilderijen van Jacob Waben zijn er volgens hem 'wonderbaarlijk goed doorheen gekomen'. Waarschijnlijk komt dat doordat ze waren ingelijst in nieuwe lijsten. Wel moeten ze nog door een restaurator onderhanden worden genomen.

Geerdink is geschrokken van de drie andere werken, van Van Schooten, Ouwater en Boogaert. Die waren opgerold en dat is op een verkeerde manier gebeurd. De verf heeft op een groot aantal plaatsen losgelaten. "Het is niet zo dat ze niet te restaureren zijn, maar het is wel een enorme klus", zegt de museumdirecteur.

De kosten van de restauratie van de vijf schilderijen schat Geerdink op een ton. Om dat geld bij elkaar te krijgen, begint het museum in Hoorn een crowfundingsactie. Hij zegt dat niet alleen te doen om het benodigde bedrag binnen te halen, maar ook omdat veel mensen zich betrokken voelen bij deze schilderijenroof. "Er hebben zoveel mensen meegeleefd."

Feestelijke intocht

De bedoeling is dat het publiek kan meekijken met de restauratie. Het Westfries Museum wil mensen op gezette tijden uitnodigen om kennis te nemen van de voortgang. Ook denkt Geerdink erover een webcam te laten installeren bij de werkzaamheden.

De museumdirecteur hoopt de gehavende schilderijen voor het eerst weer in Nederland te kunnen tonen op 7 oktober. Het museum organiseert dan een feestelijke intocht in Hoorn. "We willen ze eerst laten zien zoals we ze terug hebben gekregen." Dan begint ook de inzamelingsactie voor de restauratie.

Het museum bereidt ook een tentoonstelling voor rond het thema roofkunst. Directeur Geerdink is van plan het hele spectrum aan bod te laten komen: van kunst die bijvoorbeeld in vroeger eeuwen van archeologische vindplaatsen in Griekenland is meegenomen en werk dat in de Tweede Wereldoorlog is geroofd, maar ook de diefstal van kunstwerken bij particulieren thuis.

Verrijkt met een verhaal

De kunstwerken die terugkeren naar Hoorn behoren tot de belangrijkste werken van het museum. Hun geschiedenis is met een cultuurhistorisch verhaal verrijkt: dat van de diefstal in 2005 en het avontuur in Oekraïne.