Het aantal mensen dat dagelijks een krant openslaat daalt, maar de nieuwsconsumptie via sociale media blijft stijgen. Meer dan de helft van de mensen onder de 35 gebruikt wekelijks Facebook voor nieuws. Via sociale media is iedereen in staat zijn eigen nieuwsaanbod samen te stellen.
Maar dat heeft ook een keerzijde, zo blijkt uit onderzoek. Door vooral nieuws te lezen dat past bij je eigen wereldbeeld, kun je terechtkomen in een wereld van je eigen gelijk. En als iedereen dat doet, ligt polarisatie op de loer.
Weinig vertrouwen
De toename van nieuwsconsumptie via sociale media gaat samen met een laag vertrouwen in de 'traditionele' media. Tweederde van de Nederlandse bevolking heeft weinig of geen vertrouwen in de pers, blijkt uit recente cijfers van het CBS.
Dat geluid zie je terug op sociale media. Alternatieve nieuwsaanbieders zoals Dutchturks, Jonge Turken, maar ook pagina's die zich profileren tegen de komst van asielzoekers, zetten zich vaak nadrukkelijk af tegen de 'mainstream media'.
Zo kiest jurist Mehmet Sagsu bewust voor nieuwsaanbieders als Dutchturks, omdat hij het gevoel heeft dat de traditionele landelijke media een politieke agenda hebben. Hij volgt de ontwikkelingen rondom de coup in Turkije, en vindt de Nederlandse 'mainstream'-media veel te anti-Turks.
Op zijn Facebookpagina leest hij daarom vooral andere nieuwsbronnen, die in zijn ogen veel eerlijker berichten. "Ik volg nieuws dat ik vertrouw", zegt Sagsu.
Mensen zijn van nature geneigd tot selectieve blootstelling. Dat is een bekend begrip in de psychologie en betekent dat mensen geneigd zijn informatiebronnen te zoeken op basis van hun bestaande opvattingen en voorkeuren. Hoogleraar communicatiewetenschap Claes de Vreese ziet dat die theorie ook toepasbaar is op de nieuwsconsumptie via sociale media.
"Aan de ene kant zien we dat mensen zelf actief op zoek gaan naar bepaalde informatie over een bepaald onderwerp, maar we zien ook dat online platforms achter de schermen nieuws voorsorteren. Door middel van algoritmes laat bijvoorbeeld Facebook meer zien van nieuws of een onderwerp dat jij interessant vindt, of dat populair is in jouw netwerk."
Je kunt zo een maatschappij krijgen met verschillende groeperingen die er allemaal van overtuigd zijn dat zij gelijk hebben.
Lyle Muns, voorzitter van Dwars, de jongerenafdeling van GroenLinks, herkent dit. Op zijn Facebooktijdlijn ziet hij vooral linkse, progressieve berichten. Er is veel aandacht voor klimaat, vluchtelingen en discriminatie. "Daarom bezoek ik ook andere sites en probeer ik te praten met mensen die het niet met me eens zijn."
Volgens De Vreese is een van de risico's dat mensen met uiteenlopende wereldbeelden op sociale netwerken vooral bevestigd worden in hun standpunten en dat hun mening daardoor versterkt.
Zo is Jenny bezorgd over de komst van asielzoekers naar Nederland en volgt daarom veel pagina's die haar zorgen delen. Ze laat als voorbeeld een nieuwsbericht zien over twee Zweedse meisjes die zouden zijn verkracht door asielzoekers. "Ik kijk hiernaar en denk van jeetje. Weer twee meiden die slachtoffer zijn van een heleboel mannen die zich niet kunnen gedragen."
Zelfselecterende burgers komen minder in aanraking met verschillende soorten standpunten. Dat kan ook grote gevolgen hebben voor de samenleving, zegt De Vreese. "Je kunt zo een maatschappij krijgen met verschillende groeperingen die er allemaal van overtuigd zijn dat zij gelijk hebben." En dat kan leiden tot polarisatie, waarbij mensen met uitgesproken meningen tegenover elkaar komen te staan.