Noord/Zuidlijn: het probleemkind dat Amsterdam ooit niet eens wilde

De langverwachte Noord/Zuidlijn in Amsterdam is zo goed als klaar. De stations en metrolijn zijn opgeleverd en als het goed is rijden de eerste metro's op de lijn op 22 juli. Daarmee lijkt het einde van een megaproject dichtbij. De uitwerking van de Noord/Zuidlijn sleept al decennia en de aanleg pakte honderden miljoenen euro's duurder uit dan verwacht.

En dan te bedenken dat tijdens een referendum in Amsterdam eind jaren 90 het overgrote deel 'tegen' had gestemd.

De ondergrondse verbinding zorgde voor verzakte huizen, forse lekkages en bleek een financiële strop voor de hoofdstad. Het begon allemaal 46 jaar geleden.

1968 - Voor het eerst wordt een plan opgesteld om het noorden en zuiden van de hoofdstad met elkaar te verbinden. Het komt niet verder dan de tekentafel. Het plan stuit op hevig verzet door Amsterdammers, uit angst voor verzakkingen en budgetoverschrijding.

De onvrede ontstond tijdens de aanleg van de Oostlijn. Daarvoor moesten delen van de Nieuwmarktbuurt worden gesloopt. De afbraak van woningen liep uit op de zogenoemde metrorellen in Amsterdam. Daarop besloot de gemeente na 1975 geen nieuwe metrolijnen meer te bouwen.

1988 - D66 komt met een nieuw plan voor een ondergrondse metroverbinding onder het IJ.

1996 - Het college van Burgemeester en Wethouders stelt de route voor de zogenoemde Noord/Zuidlijn vast.

1997 - Ruim 100.000 Amsterdammers geven in een raadplegend referendum hun mening over het ambitieuze plan. Zeker 64 procent stemt tegen, maar tevergeefs. De uitslag wordt als niet-bindend gezien vanwege de lage opkomst. Het plan zou pas geschrapt worden als ruim 150.000 mensen 'nee' hadden gestemd.

1998 - Een aantal bewoners van de stad komt met een kritisch rapport over het plan. Volgens een weg- en waterbouwdeskundige hebben alle huizen langs de route nieuwe fundering nodig. De panden zouden groot risico lopen op verzakking, schrijft het Parool.

Volgens de gemeente is bij 90 tot 95 procent van de huizen geen versterking nodig. Bij de overige panden worden de funderingen wel aangepast.

1999 - Tweede Kamer stemt in met de aanleg van de nieuwe metrolijn. Het Rijk betaalt bijna 1 miljard euro, Amsterdam legt ongeveer 45 miljoen euro in. De risico's van het project zijn voor de rekening van de stad. De verbinding moet in 2007 af zijn.

2002 - De raad gaat definitief akkoord: 29 stemmen voor en 14 tegen. De verwachte kosten voor de stad zijn fors opgelopen. Het prijskaartje voor Amsterdam is nu 317 miljoen euro. De opleverdatum ligt nu op 2011.

2003 - De aanleg begint. Datzelfde jaar nog verzakt de tramrails aan de Vijzelgracht.

2004 - Meerdere panden aan de Vijzelgracht verzakken tot wel 2 centimeter door een lek in de damwand. Dat gebeurt ook met de brug aan het Stationsplein.

2006 - Zowel bij Centraal Station als in Amsterdam-Noord zijn er lekkages in bouwputten. De gemeente zegt later dat jaar dat de voltooiing van de Noord/Zuidlijn is vertraagd tot 2013. De totale kosten zijn inmiddels opgelopen tot bijna 1,8 miljard euro.

2008 - Aan de Vijzelgracht zakt een aantal gebouwen tot wel zes centimeter de grond in. De oorzaak is wederom een gat in de damwand. Het werk wordt tijdelijk stilgelegd.

De klus wordt na een aantal maanden weer hervat, het is volgens de gemeente veilig. Toch gaat het aan dezelfde gracht weer mis als er water lekt door een damwand. Datzelfde gebeurt met twee metrostations.

Het herstelwerk tilt de extra kosten voor de hoofdstad tot een miljard euro.

2009 - Wethouder Tjeerd Herrema (PvdA) treed af vanwege de financieel rampzalige tegenvallers. Een commissie gaat onderzoeken hoe alles zo heeft kunnen mislopen. De opleverdatum is dan al verschoven tot 2017.

De gemeentelijke ombudsman spreekt van een opeenstapeling van fouten. Politici hebben jaren langs elkaar heen gewerkt. Ook is de voorlichting tegenover de Amsterdammers onjuist en onvolledig geweest.

Stoppen is geen optie meer, dat concludeert de commissie. Daarop besluit de gemeente de megaklus te hervatten. De commissieleden schatten het volledige prijskaartje op 3,1 miljard euro. Dat is een verdriedubbeling ten opzichte van de originele begroting.

2011 - 2014 In deze periode wordt de volledige ondergrondse tunnel geboord. Begin 2013 worden de laatste schotten weggehaald en zijn noord en zuid met elkaar verbonden. Toch is de voorspelling dat de afwerking veel tijd gaat kosten.

2015 - Opnieuw tegenslag voor het project. Onderaannemers Imtech gaat failliet. Het bedrijf was verantwoordelijk voor de aanleg van het computersysteem.

De verantwoordelijke wethouder zegt dat de kans klein is dat de doelstelling van 2017 wordt gehaald.

2016 - Eerste metrostel legt het volledige stuk af van Zuid naar Noord. Toch is er ook dit jaar slecht nieuws: scheuren in het monumentale pand van Centraal Station. De schade loopt in de tonnen.

2017 - Voor het eerst legt een trein in volle vaart een testrit af over het hele traject. De rit verloopt ondanks wat haperingen goed. In de maanden daarna worden meer testen gedaan.

Begin 2018 - De stations en metrolijn zijn opgeleverd door de aannemers en het Amsterdamse ov-bedrijf GVB begint half januari met proefdraaien.

Als dat ook allemaal goed gaat, wordt de Noord/Zuidlijn op 22 juli in gebruik genomen.