De zorg zal binnen enkele jaren revolutionair veranderen: grote ziekenhuizen verdwijnen en steeds meer mensen houden thuis via een telefoon of tablet hun gezondheid in de gaten. Ook als ze niet ziek zijn. Tenminste: dat denken minister Edith Schippers en staatssecretaris Martin van Rijn.
Schippers is fan van e-health en stelde onlangs in NRC handelsblad dat het grote ziekenhuis over een paar jaar achterhaald is.
Steeds meer zorg zal thuis plaatsvinden en niet meer in het ziekenhuis, stelt Schippers. Staatssecretaris Martin van Rijn is het daar mee eens. "Over vijf jaar is de vraag: wat gaan we doen met al die grote parkeerplaatsen bij de ziekenhuizen."
Ook door veel bedrijven en investeerders buiten de zorg wordt digitale zorg gezien als een nieuwe grote markt. Krijgen we echt een zorgrevolutie? Of is dit een ware hype?
E-health staat voor alle digitale toepassingen in de zorg: websites, videoconsulten, het zelf meten van hartslag of bloeddruk, zorgrobots en gezondheids-apps voor de smartphone.
Niels Chavannes, hoogleraar e-health-toepassingen (LUMC), wil vooral het kaf van het koren scheiden in dit jonge vakgebied. "E-health is pas een paar jaar gaande. Er is heel veel nieuws over, er zijn heel veel start-ups, veel mensen zijn enthousiast, maar er is nog heel weinig goed onderzoek."
Onderzoek moet nog uitwijzen of bijvoorbeeld zelfmetingen de zorg daadwerkelijk verbeteren. Alleen al in het Leids Universitair Medisch Centrum lopen nu 27 onderzoeken naar toepassingen van e-health.
Paar druppels bloed
Maar volgens e-health-protagonisten zijn baanbrekende innovaties onontkoombaar en noodzakelijk om de toenemende zorgvraag het hoofd te kunnen bieden. De afgelopen jaren werd in dit verband vaak verwezen naar de opkomst van Amerikaanse startup Theranos.
Theranos claimt met een paar druppels bloed op tweehonderd ziektes te kunnen testen. Met een bloedafname, voor maar een paar dollar, krijg je de uitslag direct in je eigen e-mailbox.
Na alom bewierookt te zijn, ligt Theranos het afgelopen half jaar zwaar onder vuur. Het bewijs voor hun techniek ontbreekt, en de patiëntveiligheid wordt bedreigd.
Voor hoogleraar Chavannes een duidelijk voorbeeld dat er meer onderzoek nodig is. "Hoe kunnen we dingen op grote schaal uitrollen zonder dat we weten of het werkt of doet wat het zegt?"
Ook de Amerikaanse artsenorganisatie (AMA) maakt zich zorgen. Vice-president James Madara kwalificeerde een deel van deze trend als "digitale kwakzalverij" en waarschuwde voor een explosie van gezondheidsproducten.
De digitale gezondheidszorg is een groeimarkt waar wereldwijd miljarden in omgaan. Maar het is de vraag of e-health de zorg daadwerkelijk verbetert en goedkoper maakt.
Lucien Engelen is het boegbeeld van e-health in Nederland. Hij beoordeelt in het Radboudumc in Nijmegen binnen dertig dagen welke tech-innovaties toegevoegde waarde hebben voor de patiënt en voor de arts. Engelen zelf is geen arts en geen wetenschapper.
"Wij weten niet of het ook effect heeft, dat onderzoek doen anderen in dit ziekenhuis. Wij kijken of de bestaande technologieën werken en aansluiten bij de behoefte van patiënt en professional." In het Raboud-ziekenhuis lopen op dit moment minstens twintig wetenschappelijke onderzoeken naar uiteenlopende e-health innovaties.
Het gaat ook veel meer vraag opleveren, omdat mensen nu dagelijks hun eigen meetresultaten zien.
Zorgondernemer Loek Winter is niet bang voor de lege parkeerplaatsen die Van Rijn noemt in het NRC-artikel. Hij runt drie ziekenhuizen in Nederland.
Een deel van de chronisch zieken zal door e-health minder vaak naar het ziekenhuis hoeven voor controle, denkt Winter. Maar er komen ook veel nieuwe patiënten bij als gevolg van de dubbele vergrijzing.
Daarnaast leidt e-health juist tot meer zorgconsumptie. "Het gaat ook veel meer vraag opleveren, omdat mensen nu dagelijks hun eigen meetresultaten zien." Voor de interpretatie van al die nieuwe data blijven dokters noodzakelijk.